Het liminale moment - ‘Stof tot nadenken voor trainers en coaches’

Trainers, coaches, wat kan ons werk toch ongrijpbaar zijn! Mensen komen bij ons om nieuwe dingen te leren en hopelijk om een wezenlijke verandering te bewerkstelligen. In hun werk, hun communicatie, hun leven. Maar we moeten bescheiden zijn, leren vele onderzoeken naar transfer ons. We hebben geen toverstokje om mensen hun gedrag te laten veranderen. Wat wel helpt, is scherp zijn op liminale momenten: die momenten waarop de muntjes echt vallen. Bert van Dijk en Anne-Lies Hustings schreven Het liminale moment ter inspiratie.

Echte transformatie

Liminaliteit is een begrip uit de antropologie, vooral breed bekend geworden door het werk van Jitske Kramer. De grenstijd, de overgang naar een nieuwe fase; een onzekere maar ook spannende tijd. Het werk van Kramer inspireerde Van Dijk en Hustings om te onderzoeken hoe deze grensmomenten eruitzien in training en coaching. Hoe je die als begeleider herkent en kunt aangrijpen om iemand te helpen bij een echte transformatie. En dat vraagt wat van ons! Zoals de auteurs zelf stellen: ‘Voor deze manier van werken zijn ogen en oren niet genoeg. De trainer moet met al haar zintuigen en gespitste aandacht bij de deelnemers zijn.’

Betonnen fundamenten

Een manier van werken suggereert dat er een methodiek is, met een handleiding. Dat is echter niet het geval. Het is meer een bewustzijn, een focus bij trainers en coaches. Wanneer is het het moment waarop de deelnemer of coachee domweg niet meer terug kan naar hoe het eerder ging? Wanneer, weer in de woorden van de auteurs, de betonnen fundamenten onder onbewuste overtuigingen het begeven? Die vaak diep in iemands systeem verankerd zitten. Zoals uit onderzoek blijkt: 60% van de mensen heeft onverwerkte littekens in het zenuwstelsel die invloed hebben. Het is dus bijna een wonder als je daar bij een training of coaching niet aan raakt!

Alle zintuigen

Wat dit vraagt van een begeleider, is sensitiviteit en een sterk ontwikkelde intuïtie. Met het vertrouwen om daarop te kunnen bouwen. En daarbij zet je al je zintuigen in. Je oren en ogen in ieder geval. Interessant is de uitbreiding met de andere zintuigen, zelfs ruiken en proeven! Wat neem je bij jezelf en bij de ander waar? Hoe zet je je tastzin in, met concrete aanrakingen maar ook energetisch? Het gaat tenslotte om trainen en coachen voorbij de vorm, zoals de ondertitel van het boek luidt. En als je met al je zintuigen zowel de ander als jezelf goed observeert, hoe stel je dan je oordeel over wat je waarneemt uit?

Belemmeringen herkennen

Naast je waarnemingen is het ook belangrijk om je bewust te zijn van mogelijke belemmeringen voor echte transformatie. Ook die komen aan bod: overdracht en tegenoverdracht, systemische belemmeringen, bijzondere persoonlijkheidskenmerken en machtsverschil tussen trainer/coach en deelnemer/coachee. Bij dat laatste laat een casus mooi zien dat een meer reactieve houding van begeleiders uitnodigend is voor transformatie. Minder uitleggen, meer zelf laten ontdekken!

En dan…?

Een belangrijke vraag is wat je doet als je een liminaal moment ontwaart. Of je er überhaupt iets mee doet. Het risico is dat je een rol aanneemt die niet bij je past. Dat je iemand beter naar een therapeut kunt verwijzen. Of, in een training, dat het niet passend is om met één deelnemer intensief aan de slag te gaan terwijl de rest toekijkt. Wat voor iedereen op zijn zachtst gezegd ongemakkelijk kan zijn… Het is aan de trainer of coach om te bepalen hoe verder te gaan.

Het liminale moment biedt stof tot nadenken voor trainers en coaches, om te doen waar ze volgens mij het meest blij van worden: hun deelnemers écht kunnen helpen.