Nederland in de Top 5 van ‘s werelds kenniseconomieën is al jaren een droom van zo’n beetje iedereen die in de BV Nederland aan de touwtjes trekt. Een economie dus waarin kennis de toegevoegde waarde levert. Kenniseconomieën kenmerken zich onder meer door een grote mate van flexibiliteit, bijvoorbeeld in de arbeidsverhoudingen, en daar doet zich volgens Lenssen en Manuel een merkwaardig fenomeen voor: de meeste organisaties in ons land organiseren hun arbeidscapaciteit nog steeds vanuit het traditionele denken en nemen de bestaande capaciteit als uitgangspunt om de behoefte aan menskracht voor de toekomst in te schatten.
Het loondienstconstruct is dus leidend en dat maakt het lastig om te kunnen blijven inspelen op veranderingen in de samenleving. ‘Het is voor organisaties meer en meer van belang om voor ogen te hebben wat nodig is aan arbeidscapaciteit om de gewenste doelen te realiseren en daar tijdig op te anticiperen,’ aldus beide auteurs. ‘Het belang van strategische personeelsplanning neemt verder toe.’ De organisatie van de toekomst is volgens hen een samenwerkingsverband van mensen die daar een wederzijdse aantrekkelijkheid in zien en die ophoudt zodra dat wegvalt. Ze heeft nog slechts een kleine kern van mensen in vaste dienst, die tot taak hebben een netwerk van externe zelfstandige professionals te faciliteren. Lenssen en Manuel introduceren in dit verband het begrip ‘near employee’. De ‘near employee’ is een zelfstandige professional die zich aan een, twee of zelfs drie organisaties verbindt en daar opdrachten uitvoert.
Dergelijke samenwerkingsverbanden kunnen alleen succesvol zijn als er sprake is van gelijkwaardigheid. Opdrachtgevers mogen het belang van de zelfstandige professionals niet als ondergeschikt terzijde schuiven; omgekeerd moeten die zelfstandigen hun opdrachtgevers niet als ‘afhaalchinees’ zien, waar ze opdrachten kunnen halen als hun dat uitkomt. En juist in dat opzicht is er volgens Lenssen en Manuel nog veel te verbeteren. Ter illustratie wijzen ze op het feit dat momenteel een op de acht zelfstandigen onder de armoedegrens leeft.
Strategische personeelsplanning stelt andere eisen aan lijnmanagers. De ‘manager van de toekomst’ moet kunnen sturen op nabijheid én afstand, diversiteit kunnen managen en sturen op samenwerking. Ze stelt ook specifieke eisen aan de zelfstandige professional. ‘Vakmanschap, het simpelweg goed zijn in je vak, is zonder meer een vereiste om als zelfstandige professional succesvol de markt te betreden,’ schrijven Lenssen en Manuel. Maar daarmee ben je er nog niet; je moet ook ‘lifeskills’ ontwikkeld hebben ‘om te blijvend te kunnen dansen op het ritme van de tijd’. De auteurs doelen daarmee op visieontwikkeling, initiatief nemen, communiceren, netwerken, samenwerken en reflecteren.
Voor ‘futuring people’ moeten de verschillende percepties op samenwerking grondig worden herzien. Dat geldt niet alleen voor organisaties en zelfstandigen, maar ook voor de overheid, vakbonden, branche- en werkgeversverenigingen. ‘Het is evident dat een en ander uit ons huidige bestel op zijn kop gezet moet worden,’ aldus Lenssen en Manuel. ‘Daar wringt juist de schoen, omdat dat in veel gevallen vereist om (macht)posities en stellingen los te laten. Pas dan kunnen we dansend naar de toekomst!’
Dansend naar de toekomst is een hybride boek over hybride professionals. Hybride is het boek onder meer doordat de auteurs gekozen hebben voor een dubbele focus: zowel de HR-professional die opgeroepen wordt zich te ontwikkelen tot volwaardige strategische businesspartner, als de zelfstandige ‘hybride’ professional die wordt voorgehouden dat ‘lifeskills’ net zo belangrijk zijn als vakmanschap. Beide focussen lopen schijnbaar ongeordend door elkaar en dat maakt het voor de lezer nog wel eens lastig ‘bij de les’ te blijven; je raakt gemakkelijk de weg kwijt.
Hybride is het boek ook voor zo ver de auteurs meerdere genres met elkaar verweven: feitenrelazen, visionaire hoofdstukken en persoonlijke verhalen. Dat had van mij best wat minder gemogen. Desondanks is het boek een prikkelend pamflet geworden over een nieuw perspectief voor de arbeidsrelaties van de (nabije) toekomst. En dat perspectief is meer dan een mooie droom. Daarvan ben je als lezer uiteindelijk wel overtuigd.
Over Bert Peene
Bert Peene werkte jarenlang als kerndocent bij IMAGO Groep, Via Vinci Academy en C-Lion, opleiders voor het onderwijs. Daarnaast voerde hij als zelfstandige opdrachten op het gebied van organisatieontwikkeling uit in profit en non-proft. Tegenwoordig werkt hij als free lance docent en schrijft hij voor diverse bladen over managementliteratuur.
