Het oneindige spel - 'Heeft waarschijnlijk een eindige houdbaarheid'

In het begin van Het oneindige spel zet antropoloog en oud-reclameman Simon Sinek een dualistisch wereldbeeld neer. Hij onderscheidt namelijk twee soorten spellen, die we ook in de praktijk van organisaties dagelijks kunnen spelen: het eindige en het oneindige spel. Het eindige spel heeft vaste spelregels en bekende spelers. Tevens heeft dit spel een helder begin en een dito einde. Het realiseren van bijvoorbeeld vijftig procent omzetgroei in drie jaar tijd is te beschouwen als een eindig spel. Of twintig procent meer klanttevredenheid aan het eind van het jaar. We herkennen hier SMART doelen. De spelers aan het eindige spel zijn winnaars of verliezers.

Het oneindige spel heeft daarentegen geen vaste spelregels. Ook alle spelers zijn niet bekend. Tevens kunnen spelers onbeperkt in en uit het spel stappen. Tevens heeft oneindige spel, zoals de woorden al suggereren, geen einde. Het is ooit begonnen en nooit afgelopen en er zijn geen consequente winnaars en verliezers. De ogenschijnlijke winnaar van vandaag kan zomaar de verliezer van morgen zijn.

Dit is een interessant uitgangspunt in relatie tot leiderschap. Wat betekent leiderschap in relatie tot deze twee spellen? We kunnen kiezen om al dan niet mee te spelen. En als we meespelen dan kunnen we kiezen om dat te doen met een eindige of oneindige mindset. Een eindige mindset is vooral gericht op het voldoen aan de spelregels, bijvoorbeeld door middel van veel controle, en het behalen van een korte termijn resultaat. Het oneindige spel wordt gespeeld vanuit een ambitieuze visie en een dito missie, gericht op de lange termijn. Problemen ontstaan als leiders een oneindig spel verwarren met een eindig spel, dat gespeeld kan worden met een eindige mindset.

Voor het ontwikkelen van een oneindige mindset zijn vijf essentiële vaardigheden nodig. Deze vaardigheden, zoals het je in willen zetten voor ‘de goede zaak', een vertrouwensteam opzetten en moed tonen om te leiden, zijn in de rest van het boek uitgewerkt. Hierbij komen talloze voorbeelden aan bod, veelal van de bekende grote, Amerikaanse bedrijven á la Apple. Het onderscheid tussen een eindige en oneindige mindset doet overigens denken aan het onderscheid tussen een fixed mindset en een growth mindset van de Amerikaanse psycholoog Carol Dweck, verbonden aan Stanford University. Het dualisme tussen eindige en oneindige spellen kan vrijwel oneindig worden doorgezet. Bijvoorbeeld management voor het oplossen van tamme vraagstukken binnen eindige spellen, en leiderschap voor het omgaan met de wicked problems of wilde vraagstukken die spelen binnen de oneindige varianten.

Tot zover is het concept in dit boek veelbelovend. En daar blijft het grotendeels bij. Het ontbreekt namelijk aan een aantal essentiële ontwikkelingen, die momenteel vrijwel alle organisaties met de mensen die er werken raken. Neem het begrip VUCA. Dit acroniem staat voor volatiliteit, uncertainty of onzekerheid, complexiteit en ambiguïteit. Dit zijn allemaal kenmerken van het oneindige spel, die organisaties raken en resulteren in complexe vraagstukken. Het VUCA-begrip is zo'n vijftien jaar geleden ontstaan in Amerikaanse defensiekringen. Voorbeelden vanuit defensie gebruikt Sinek veel, bijvoorbeeld in een eerder boek Een voor allen, allen voor een. VUCA is inmiddels breed omarmt door economen, bestuurskundigen, risicomanagers en zelfs neuropsychologen.

Ook blijven technologische ontwikkelingen met veel impact op organisaties, zoals digitalisering, de rol van algoritmen en kunstmatige intelligentie volledig onaangeroerd. Dit lijken mij ontwikkelingen met een forse invloed op het oneindige spel. Dé grote ontbrekende factor in het boek, tevens hét vraagstuk van de huidige tijd, wereldwijd? Dat is het klimaatvraagstuk. Hoewel vanuit ‘de goede zaak' een enkele keer de drie P's van people, planet en prosperity optreden worden er precies nul woorden aan klimaatverandering gewijd. Als iets het oneindige spel van de mens eindig kan maken ...

Dus dit boek maar overslaan? Dat is wat te kort door de bocht. Simon Sinek weet pakkend te schrijven en een aantal voorbeelden is zeker de moeite van het lezen waard. Aan het eind van het boek, over de moed om te leiden, pakt hij bijvoorbeeld twee Amerikaanse drogisterijketens en die nog sigaretten verkopen bijvoorbeeld keihard aan. Deze ketens pretenderen namelijk de gezondheid van hun klanten voorop te stellen. Iets wat lastig is recht te praten, gegeven het jaarlijkse aantal doden door roken in Amerika: 480.000, ofwel 80.000 meer dan het totaal aantal gesneuvelde Amerikanen in de Tweede Wereldoorlog. Een overtuigend voorbeeld van ‘geen goede zaak' en gebrek aan moedig leiderschap, dat ook in tal van andere sectoren nog wijdverbreid is.

Samenvattend, je zou kunnen stellen dat Het oneindige spel een razend interessant boek zou zijn geweest als het tien jaar geleden was verschenen. Het is een interessante aanvulling op Begin met het waarom, alleen is het niet meegegaan met de ontwikkelingen van de afgelopen tien jaar. Hiermee heeft Het oneindige spel waarschijnlijk een eindige houdbaarheid.

Dr. Martin van Staveren staat voor anders omgaan met risico's. Hij adviseert organisaties over realistisch en vernieuwend risicomanagement. Ook is hij kerndocent aan de Executive Masteropleiding Risicomanagement, Universiteit Twente. Hij is de auteur van Risicogestuurd werken in de praktijk en van Risicoleiderschap: Doelgericht omgaan met onzekerheden.