Grensoverschrijdend gedrag: Van herkenning naar preventie

Veel werkenden in Nederland hebben te maken met grensoverschrijdend gedrag, waarbij iemand schade toebrengt op fysiek, mentaal of emotioneel vlak. Het onderwerp staat volop in de maatschappelijke belangstelling sinds grote schandalen bij The Voice en andere organisaties. Grensoverschrijdend gedrag is een verzamelterm voor alle vormen van gedrag waarbij de ene persoon de grenzen van de andere persoon niet respecteert: fysiek, verbaal of non-verbaal. Van subtiele pesterijtjes tot ernstige intimidatie - het heeft ingrijpende gevolgen voor individu en organisatie.

De giftige impact van grensoverschrijdend gedrag

36% van mensen die grensoverschrijdend gedrag ervaren heeft stress en een kwart functioneert minder goed. Dit stapelt zo op dat 14% zich ziekmeldt en 2% zelfs aan zelfdoding denkt. Deze cijfers onderstrepen de urgentie van een structurele aanpak. Het gaat niet om incidenten, maar om patronen die wijzen op een giftige organisatiecultuur.

Preventie door cultuurverandering

Inzetten op preventie en cultuurverandering voorkomt dat werknemers slachtoffer worden van grensoverschrijdend gedrag. Dat doen bedrijven door te werken aan drie zaken: omgangscultuur, organisatiecultuur en het ondersteunende systeem. Het gaat verder dan beleid - het vraagt om fundamentele verandering van hoe mensen met elkaar omgaan.

Van omstander naar actieve bijstander

Een cruciaal aspect is de rol van omstanders. Als mensen getuige zijn van grensoverschrijdend gedrag geeft hen dat een onveilig gevoel. Ze weten vaak niet wat ze moeten doen, zeker als ze zien dat de leidinggevende niets doet. Het doorbreken van dit 'bystander effect' is essentieel voor een veilige werkomgeving.

Specifieke contexten en uitdagingen

Grensoverschrijdend gedrag manifesteert zich verschillend per sector. In de gezondheids- en welzijnssectoren signaleren ongeveer vier op de tien grensoverschrijdend gedrag. Ook bij het openbaar bestuur en het onderwijs worden hoge percentages genoteerd. Elke werkomgeving vraagt om een specifieke aanpak.

De weg vooruit: samen bouwen aan veiligheid

De oplossing begint bij bewustwording, het creëren van openheid en het nemen van concrete stappen om ongewenst gedrag te voorkomen. Een veilige werkplek is niet alleen een plicht van de werkgever, maar een verantwoordelijkheid van iedereen. Het vraagt moed om het gesprek aan te gaan, maar alleen door samen de norm te stellen kunnen we werkelijk verandering bewerkstelligen. Van 'ik stond erbij en keek ernaar' naar 'ik stond erbij en deed iets' - dat is de transformatie die onze werkomgeving verdient.