Hoe kan ik mijn luistervaardigheden als manager verbeteren?

Als manager is effectief kunnen luisteren een van de meest onderschatte maar cruciale vaardigheden. Goed luisteren vormt de basis voor sterke werkrelaties, betere besluitvorming en een positieve teamcultuur. Toch denken veel managers dat ze goed kunnen luisteren, terwijl ze in werkelijkheid vooral horen wat er gezegd wordt zonder echt te luisteren. In deze gids ontdek je hoe je je luistervaardigheden als manager kunt verbeteren, welke niveaus van luisteren er bestaan, en welke concrete technieken je direct kunt toepassen.

Waarom luisteren zo belangrijk is voor managers

Voordat we ingaan op hoe je beter kunt leren luisteren, is het belangrijk om te begrijpen waarom deze vaardigheid zo essentieel is. Volgens Eric de Haan, auteur van >Luisteren is goud, is er sprake van een 'luistercrisis' in de moderne werkomgeving. Terwijl iedereen gehoord wil worden, wordt echt luisteren steeds zeldzamer.

Effectief luisteren als manager heeft diverse voordelen:

• Je bouwt vertrouwen op binnen je team
• Je krijgt meer inzicht in de behoeften en ideeën van je medewerkers
• Je bevordert een cultuur van openheid en psychologische veiligheid
• Je maakt betere beslissingen door meer informatie te verzamelen
• Je voorkomt misverstanden en conflicten

De verschillende niveaus van luisteren begrijpen

Om je luistervaardigheden te verbeteren, is het belangrijk om te begrijpen dat er verschillende niveaus van luisteren bestaan. Victor Pierau beschrijft in zijn boek >Leiderschap in luisteren zeven niveaus van luisteren die professionals kunnen toepassen.

De zeven niveaus van luisteren volgens Pierau zijn:

1. Zelfgericht luisteren - voor meer energie
2. Dubbelgericht luisteren - voor meer aandacht
3. Selectief luisteren - voor heldere belangen
4. Empathisch luisteren - voor verdiept contact
5. Cognitief luisteren - voor afgestemde doelen
6. Synergetisch luisteren - voor vernieuwende creatiekracht
7. Stil luisteren - voor een open verbinding

Een vergelijkbare indeling is te vinden in >Co-actief coachen, waar drie luisterniveaus worden onderscheiden: luisteren naar jezelf (niveau I), gefocust luisteren naar de ander (niveau II) en integraal luisteren naar de hele omgeving (niveau III).

Praktische technieken om je luistervaardigheden te verbeteren

Nu je begrijpt wat luisteren inhoudt en waarom het belangrijk is, volgen hier enkele praktische technieken die je direct kunt toepassen om een betere luisteraar te worden:

De LSD-methode is een eenvoudige maar krachtige techniek om actief te luisteren:

• Luisteren: Geef je volledige aandacht aan de spreker, zonder te onderbreken
• Samenvatten: Vat in je eigen woorden samen wat je hebt gehoord om te controleren of je het goed hebt begrepen
• Doorvragen: Stel open vragen om de ander uit te nodigen meer te vertellen

In een artikel over oprechte nieuwsgierigheid als leider wordt benadrukt dat luisteren meer is dan een checklist volgen: "Oprecht luisteren is meer een grondhouding die je hebt van mens tot mens. Je wilt iemand echt begrijpen en hanteert geen pro-actief luisterchecklistje."

Een andere belangrijke techniek is wat Kristof Van Rossem in >Vraag raak 'leeg luisteren' noemt: het creëren van ruimte in jezelf om werkelijk beschikbaar te zijn voor wat de ander zegt, zonder direct te oordelen of te interpreteren.

Veelvoorkomende barrières die effectief luisteren in de weg staan

Zelfs met de beste intenties kunnen er obstakels zijn die effectief luisteren belemmeren. In >Luisteren is goud identificeert Eric de Haan wat luisteren 'blokkeert'. Enkele veelvoorkomende barrières zijn:

• Vooroordelen en aannames over wat de ander gaat zeggen
• Haast en tijdsdruk die aandachtig luisteren verhinderen
• De neiging om direct met oplossingen te komen (het 'reddersyndroom')
• Afleiding door digitale apparaten of andere omgevingsfactoren
• Het 'Grote Eigen Gelijk' dat ons verhindert open te staan voor andere perspectieven

In Superluisteren wordt opgemerkt dat "we elkaar wel horen, maar niet verstaan" - een subtiel maar cruciaal verschil. Echt luisteren gaat namelijk niet alleen over horen, maar over het openstaan voor de boodschap van de ander, ook als die niet in woorden wordt uitgesproken.

Luisteren als strategische competentie in organisaties

Luisteren is niet alleen een persoonlijke vaardigheid voor managers, maar kan ook een strategische competentie zijn voor de hele organisatie. In een interview met Eric de Haan en Jean-Pierre Thomassen wordt een inspirerend voorbeeld gegeven:

"DELA is een goed voorbeeld. De directie vond dat het beter moest luisteren naar klanten en medewerkers. Ze hebben toen luisteren expliciet als strategie benoemd in hun plannen. Er kwamen bijvoorbeeld workshops om het luisteren te verbeteren en ze laten zich periodiek auditen op hun luisterend vermogen. Door luisteren als een strategische competentie te zien heeft het luisteren meer ruimte gekregen waardoor ze een nog klantgerichtere organisatie zijn geworden."

De manager als rolmodel voor luistergedrag

Als manager ben je een rolmodel voor je team. Je luistergedrag heeft daarom niet alleen invloed op je eigen effectiviteit, maar ook op de luistercultuur in je team. In een interview met Margaret Heffernan wordt benadrukt hoe belangrijk dit is:

"Hoe hoger je in een organisatie werkt, des te belangrijker wordt het om goed te luisteren. Zodra een manager begint te praten, luisteren medewerkers niet meer naar elkaar. Zolang hij zwijgt, krijgt de dialoog veel meer kans - en luisteren mensen beter naar elkaar. Door te luisteren, creëer je een gevoel van betrokkenheid en veiligheid."

In Managen zonder macht beschrijft Joris Merks-Benjaminsen hoe je als manager meer kunt bereiken door minder gebruik te maken van je formele macht en meer te investeren in luisteren: "Je moet je daarvoor als manager verbinden met je teamleden. Goed naar hen luisteren, hen meenemen in belangrijke beslissingen, zorgen dat ze zich veilig voelen om zich te uiten en jou waar nodig uit te dagen."

Artikelen over het verbeteren van luistervaardigheden

Hieronder vind je een aantal artikelen die je kunnen helpen om je luistervaardigheden als manager verder te ontwikkelen:

Conclusie: Luisteren als continue ontwikkeling

Het verbeteren van je luistervaardigheden als manager is geen eenmalige actie, maar een continu proces van bewustwording en oefening. Zoals Douglas Conant in een interview suggereert, kun je luisteren trainen door bewust gedrag te veranderen: "In het boek haal ik een bevriende consultant aan die de gewoonte had om haar gesprekspartners al gesticulerend in de rede te vallen. Zij oefende de kunst van het luisteren door tijdens bijeenkomsten letterlijk op haar handen te gaan zitten."

Door bewust tijd te maken voor luisteren, verschillende niveaus van luisteren te oefenen, en open te staan voor feedback over je luistergedrag, kun je geleidelijk groeien als luisteraar. Dit zal niet alleen je effectiviteit als manager vergroten, maar ook bijdragen aan een positievere werkcultuur waarin medewerkers zich gehoord en gewaardeerd voelen.

Onthoud wat Eric de Haan zo treffend formuleert in >Luisteren is goud: luisteren is niet slechts een techniek, maar een houding - een manier om relaties te verdiepen, organisaties menselijker te maken en groei te bevorderen.