vraag & antwoord

Hoe ga ik om met werkgerelateerd trauma binnen mijn team?

Werkgerelateerd trauma kan diepgaande gevolgen hebben voor zowel individuele teamleden als voor de teamdynamiek als geheel. Of het nu gaat om een ingrijpend incident, langdurige stress of een organisatietrauma - het herkennen, erkennen en adequaat begeleiden van trauma is essentieel voor herstel. Als leidinggevende speel je een cruciale rol bij het creëren van een veilige omgeving waarin verwerking mogelijk is. In dit artikel vind je praktische handvatten om werkgerelateerd trauma binnen je team te herkennen en er effectief mee om te gaan.

Wat is werkgerelateerd trauma?

Werkgerelateerd trauma kan ontstaan door eenmalige schokkende gebeurtenissen (zoals een ongeval of geweldsincident), maar ook door langdurige blootstelling aan stressvolle situaties of door organisatorische veranderingen die als bedreigend worden ervaren. Het kan zich uiten in symptomen zoals herbelevingen, vermijdingsgedrag, verhoogde prikkelbaarheid, slaapproblemen, concentratieproblemen en emotionele instabiliteit. Belangrijk is om te beseffen dat trauma niet alleen individueel kan zijn, maar ook een heel team of zelfs een hele organisatie kan treffen.

Angelique Starreveld
Als de sirenes blijven loeien
In Als de sirenes blijven loeien deelt Angelique Starreveld verhalen van politieagenten met PTSS. Het boek toont hoe belangrijk tijdige herkenning en erkenning van symptomen is, zowel door de persoon zelf als door de werkomgeving, en hoe een cultuur die emotionele kwetsbaarheid als zwakte ziet bijdraagt aan het negeren van signalen.
Boek bekijken
€ 23,99
Gratis verzonden | Op voorraad | Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis

Het herkennen van trauma in je team

Als leidinggevende is het belangrijk om signalen van trauma te kunnen herkennen. Deze signalen kunnen zich op verschillende niveaus manifesteren:

  • Op individueel niveau: veranderingen in gedrag, verhoogd ziekteverzuim, prikkelbaarheid, concentratieproblemen, vermijdingsgedrag of juist overcompensatie
  • Op teamniveau: verstoorde communicatie, onderling wantrouwen, verminderde samenwerking, verhoogde conflicten, afname van productiviteit
  • Op organisatieniveau: rigide vasthouden aan procedures, gebrek aan innovatie, weerstand tegen verandering, verloop van personeel
Philippe Bailleur
Stuck - Trauma in organisaties
Philippe Bailleur beschrijft in Stuck - Trauma in organisaties hoe systeemtrauma ontstaat en zich manifesteert. Hij legt uit dat trauma niet alleen individueel kan zijn, maar ook deel kan uitmaken van een groep of organisatie, en hoe het sluipend maar dodelijk kan zijn voor organisaties.
Boek bekijken
€ 34,99
Gratis verzonden | Op voorraad | Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis

Het creëren van psychologische veiligheid

Een cruciale voorwaarde voor het omgaan met trauma in teams is het creëren van psychologische veiligheid. Dit betekent dat teamleden zich vrij voelen om zich kwetsbaar op te stellen, hun zorgen te delen en hulp te vragen zonder bang te zijn voor negatieve consequenties. Psychologische veiligheid is de basis voor verwerking en herstel.

Hans van der Loo Joriene Beks
Veldgids Psychologische veiligheid
In Veldgids Psychologische veiligheid bieden Hans van der Loo en Joriene Beks concrete werkvormen om de huidige situatie van psychologische veiligheid in je team in kaart te brengen en te bespreken. Ze geven praktische tools om een veilige omgeving te creëren waarin mensen onbevreesd kunnen functioneren.
Boek bekijken
€ 24,50
Gratis verzonden | Op voorraad | Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis
Praatkaarten Psychologische veiligheid - ‘Gaan mee in mijn koffer’
Henk Jan Kamsteeg
Wanneer er gebrek aan psychologische veiligheid ervaren wordt in een team, is het verstandig externe hulp in te schakelen. Zoals Hans van der Loo en Joriene Beks stellen in hun praatkaarten: een coach of begeleider die het groepsproces professioneel kan begeleiden en bij wie iedereen de veiligheid voelt zorgen te uiten.

Eerste opvang en ondersteuning

Wanneer een traumatische gebeurtenis heeft plaatsgevonden, is snelle en adequate eerste opvang essentieel. Dit houdt in:

  • Direct contact maken met de betrokkenen en luisteren naar hun verhaal
  • Erkenning geven voor de impact van de gebeurtenis
  • Praktische ondersteuning bieden waar nodig
  • Heldere informatie verstrekken over wat er gaat gebeuren
  • Veiligheid creëren door structuur en voorspelbaarheid te bieden

Spotlight: E. de Soir

Erik de Soir is een toonaangevende expert op het gebied van crisispsychologie en traumaverwerking. In zijn werk Stress en trauma bij de politie beschrijft hij gedetailleerd hoe je structuur kunt aanbrengen in opvanggesprekken en hoe je traumatogene stress kunt begeleiden. Zijn ONVEE-principes (Onmiddellijkheid, Nabijheid, Verwachtingen, Eenheid, Eenvoud) vormen een waardevolle leidraad voor eerste opvang.

Het faciliteren van traumaverwerking

Na de eerste opvang is het belangrijk om een proces van traumaverwerking te faciliteren. Dit kan op verschillende manieren:

  • Individuele gesprekken aanbieden met een vertrouwenspersoon of bedrijfsarts
  • Groepsgesprekken organiseren waarin ervaringen gedeeld kunnen worden
  • Professionele begeleiding inschakelen voor specialistische hulp
  • Ruimte bieden voor verschillende verwerkingsstijlen en -tempi
  • Herkennen wanneer doorverwijzing naar specialistische traumahulp nodig is
Als de sirenes blijven loeien - Een zeer waardevol boek
Cees van der Boom
Voor teamleden die symptomen van PTSS vertonen is het belangrijk om contact te zoeken met professionele hulp. "Herken je de kenmerken van PTSS? Zoek dan vooral contact met de bedrijfsarts of een gespecialiseerde psycholoog voor gespecialiseerde hulp."
Als de sirenes blijven loeien Uit Als de sirenes blijven loeien leren we hoe belangrijk sociale steun is bij het herstel van PTSS, zowel van collega's en leidinggevenden als van familie en vrienden. Het creëren van een ondersteunend netwerk is essentieel voor herstel.

Het bespreekbaar maken van trauma binnen het team

Een belangrijk aspect van traumaverwerking is het bespreekbaar maken van wat er gebeurd is en wat de impact daarvan is. Als leidinggevende kun je hier op verschillende manieren aan bijdragen:

  • Creëer veilige momenten en ruimtes waarin ervaringen gedeeld kunnen worden
  • Doorbreek het taboe door zelf open te zijn over emoties en kwetsbaarheid
  • Respecteer dat niet iedereen op dezelfde manier of in hetzelfde tempo wil of kan delen
  • Faciliteer constructieve gesprekken zonder te oordelen of te bagatelliseren
  • Zorg voor een balans tussen het bespreken van het trauma en het richten op herstel en toekomst
Het waait niet vanzelf over - ‘Komt als geroepen’
Henk Jan Kamsteeg
Zoals Natasja van Schaik aangeeft: "Als leidinggevende heb je een belangrijke taak in het vertalen van gedragscode naar het team, het bespreken van de gewenste situatie, de uitnodiging tot vrijmoedig spreken, het faciliteren van aanspreken, uitspreken, tegenspreken." Dit vraagt ook om zelfreflectie bij de leidinggevende over machtsverhoudingen en eigen conflicthanteringsstijl.

Wanneer externe hulp inschakelen?

Hoewel je als leidinggevende veel kunt betekenen in de ondersteuning van je team, is het belangrijk om te weten wanneer professionele hulp nodig is. Overweeg externe ondersteuning wanneer:

  • De symptomen ernstig zijn of lang aanhouden
  • Er sprake is van suïcidale gedachten of zelfbeschadigend gedrag
  • Het functioneren van individuen of het team ernstig belemmerd wordt
  • Je je eigen grenzen als leidinggevende bereikt
  • Er behoefte is aan gespecialiseerde traumabehandeling
Natasja van Schaik
Het waait niet vanzelf over
Het waait niet vanzelf over van Natasja van Schaik biedt concrete handvatten voor leidinggevenden om ongewenst gedrag en onveiligheid aan te pakken. Het boek benadrukt het belang van de twee pijlers van sociale veiligheid: borging (procedures en protocollen) en cultuur (omgangsvormen en elkaar aanspreken).
Boek bekijken
€ 25,95
Gratis verzonden | Op voorraad | Vandaag voor 23:00 besteld, morgen in huis

Het helen van organisatietrauma

Wanneer een traumatische gebeurtenis impact heeft gehad op de hele organisatie, is een bredere aanpak nodig. Het helen van organisatietrauma vraagt om:

  • Erkenning van wat er gebeurd is op alle niveaus van de organisatie
  • Het creëren van ruimte voor het uiten en verwerken van emoties
  • Het herzien van procedures en werkwijzen die bijgedragen hebben aan het trauma
  • Het herstellen van vertrouwen tussen medewerkers en leiding
  • Het ontwikkelen van nieuwe, gezonde organisatiepatronen
Stuck - Trauma in organisaties - 'Een must'
Elmas Duduk
Philippe Bailleur benadrukt dat bij het helen van systeemtrauma in organisaties geduld nodig is: "De valkuil bij het helen van systeemtrauma in organisaties, is dat men te snel resultaten wil zien. Dat kan niet. Simpelweg omdat het in de onderste lagen van een organisatie zit. Eerst zullen de onderwerpen die tot trauma hebben geleid grondig verkend moeten worden."

Preventie van toekomstig trauma

Naast het verwerken van bestaand trauma, is het belangrijk om aandacht te besteden aan de preventie van toekomstig trauma. Dit kan door:

  • Het ontwikkelen van een veiligheidsbeleid en crisisprotocol
  • Het trainen van medewerkers in stressmanagement en veerkracht
  • Het regelmatig evalueren en bespreekbaar maken van werkdruk en emotionele belasting
  • Het creëren van een cultuur waarin zelfzorg en onderlinge steun vanzelfsprekend zijn
  • Het monitoren van risicofactoren voor trauma en vroegtijdig ingrijpen
Complexe verandering pak je op vanuit de hele organisatie
Theo van Iperen
Om toekomstige trauma's te voorkomen, is het creëren van een veilige omgeving essentieel. Theo van Iperen stelt: "Veiligheid wordt gecreëerd door heldere doelstellingen te formuleren, mensen de ruimte geven om samen oplossingen te ontwikkelen en duidelijk te zijn over wat er met de resultaten gaat gebeuren."

Zorg voor jezelf als leidinggevende

Als leidinggevende van een team dat met trauma te maken heeft, is het belangrijk om ook goed voor jezelf te zorgen. Het begeleiden van traumaverwerking kan emotioneel belastend zijn en kan leiden tot secundaire traumatisering. Zorg daarom voor:

  • Voldoende eigen ondersteuning en mogelijkheden om te reflecteren
  • Het stellen en bewaken van grenzen in wat je wel en niet kunt dragen
  • Het zoeken van balans tussen betrokkenheid en professionele afstand
  • Voldoende momenten van herstel en ontspanning
  • Eventueel intervisie met andere leidinggevenden die met vergelijkbare situaties te maken hebben

Conclusie

Het omgaan met werkgerelateerd trauma binnen een team vraagt om een zorgvuldige, gestructureerde aanpak waarin erkenning, veiligheid en professionele begeleiding centraal staan. Als leidinggevende speel je een sleutelrol in het creëren van de juiste voorwaarden voor herstel en verwerking. Door trauma tijdig te herkennen, bespreekbaar te maken en de juiste ondersteuning te bieden, draag je bij aan het herstel van zowel individuele teamleden als het team als geheel. Vergeet daarbij niet dat werkgerelateerd trauma tijd nodig heeft om te helen en dat professionele hulp soms noodzakelijk is. Met geduld, empathie en de juiste aanpak is herstel echter mogelijk, en kan een team zelfs sterker uit een traumatische ervaring komen.

Deel dit artikel

Wat vond u van dit artikel?

0
0

Populaire producten

    Personen

      Trefwoorden