vraag & antwoord
Hoe ga ik om met werkgerelateerd trauma binnen mijn team?
Werkgerelateerd trauma kan diepgaande gevolgen hebben voor zowel individuele teamleden als voor de teamdynamiek als geheel. Of het nu gaat om een ingrijpend incident, langdurige stress of een organisatietrauma - het herkennen, erkennen en adequaat begeleiden van trauma is essentieel voor herstel. Als leidinggevende speel je een cruciale rol bij het creëren van een veilige omgeving waarin verwerking mogelijk is. In dit artikel vind je praktische handvatten om werkgerelateerd trauma binnen je team te herkennen en er effectief mee om te gaan.
Wat is werkgerelateerd trauma?
Werkgerelateerd trauma kan ontstaan door eenmalige schokkende gebeurtenissen (zoals een ongeval of geweldsincident), maar ook door langdurige blootstelling aan stressvolle situaties of door organisatorische veranderingen die als bedreigend worden ervaren. Het kan zich uiten in symptomen zoals herbelevingen, vermijdingsgedrag, verhoogde prikkelbaarheid, slaapproblemen, concentratieproblemen en emotionele instabiliteit. Belangrijk is om te beseffen dat trauma niet alleen individueel kan zijn, maar ook een heel team of zelfs een hele organisatie kan treffen.
Boek bekijken
Het herkennen van trauma in je team
Als leidinggevende is het belangrijk om signalen van trauma te kunnen herkennen. Deze signalen kunnen zich op verschillende niveaus manifesteren:
- Op individueel niveau: veranderingen in gedrag, verhoogd ziekteverzuim, prikkelbaarheid, concentratieproblemen, vermijdingsgedrag of juist overcompensatie
- Op teamniveau: verstoorde communicatie, onderling wantrouwen, verminderde samenwerking, verhoogde conflicten, afname van productiviteit
- Op organisatieniveau: rigide vasthouden aan procedures, gebrek aan innovatie, weerstand tegen verandering, verloop van personeel
Boek bekijken
Het creëren van psychologische veiligheid
Een cruciale voorwaarde voor het omgaan met trauma in teams is het creëren van psychologische veiligheid. Dit betekent dat teamleden zich vrij voelen om zich kwetsbaar op te stellen, hun zorgen te delen en hulp te vragen zonder bang te zijn voor negatieve consequenties. Psychologische veiligheid is de basis voor verwerking en herstel.
Boek bekijken
Eerste opvang en ondersteuning
Wanneer een traumatische gebeurtenis heeft plaatsgevonden, is snelle en adequate eerste opvang essentieel. Dit houdt in:
- Direct contact maken met de betrokkenen en luisteren naar hun verhaal
- Erkenning geven voor de impact van de gebeurtenis
- Praktische ondersteuning bieden waar nodig
- Heldere informatie verstrekken over wat er gaat gebeuren
- Veiligheid creëren door structuur en voorspelbaarheid te bieden
Spotlight: E. de Soir
Het faciliteren van traumaverwerking
Na de eerste opvang is het belangrijk om een proces van traumaverwerking te faciliteren. Dit kan op verschillende manieren:
- Individuele gesprekken aanbieden met een vertrouwenspersoon of bedrijfsarts
- Groepsgesprekken organiseren waarin ervaringen gedeeld kunnen worden
- Professionele begeleiding inschakelen voor specialistische hulp
- Ruimte bieden voor verschillende verwerkingsstijlen en -tempi
- Herkennen wanneer doorverwijzing naar specialistische traumahulp nodig is
Als de sirenes blijven loeien Uit Als de sirenes blijven loeien leren we hoe belangrijk sociale steun is bij het herstel van PTSS, zowel van collega's en leidinggevenden als van familie en vrienden. Het creëren van een ondersteunend netwerk is essentieel voor herstel.
Het bespreekbaar maken van trauma binnen het team
Een belangrijk aspect van traumaverwerking is het bespreekbaar maken van wat er gebeurd is en wat de impact daarvan is. Als leidinggevende kun je hier op verschillende manieren aan bijdragen:
- Creëer veilige momenten en ruimtes waarin ervaringen gedeeld kunnen worden
- Doorbreek het taboe door zelf open te zijn over emoties en kwetsbaarheid
- Respecteer dat niet iedereen op dezelfde manier of in hetzelfde tempo wil of kan delen
- Faciliteer constructieve gesprekken zonder te oordelen of te bagatelliseren
- Zorg voor een balans tussen het bespreken van het trauma en het richten op herstel en toekomst
Wanneer externe hulp inschakelen?
Hoewel je als leidinggevende veel kunt betekenen in de ondersteuning van je team, is het belangrijk om te weten wanneer professionele hulp nodig is. Overweeg externe ondersteuning wanneer:
- De symptomen ernstig zijn of lang aanhouden
- Er sprake is van suïcidale gedachten of zelfbeschadigend gedrag
- Het functioneren van individuen of het team ernstig belemmerd wordt
- Je je eigen grenzen als leidinggevende bereikt
- Er behoefte is aan gespecialiseerde traumabehandeling
Boek bekijken
Het helen van organisatietrauma
Wanneer een traumatische gebeurtenis impact heeft gehad op de hele organisatie, is een bredere aanpak nodig. Het helen van organisatietrauma vraagt om:
- Erkenning van wat er gebeurd is op alle niveaus van de organisatie
- Het creëren van ruimte voor het uiten en verwerken van emoties
- Het herzien van procedures en werkwijzen die bijgedragen hebben aan het trauma
- Het herstellen van vertrouwen tussen medewerkers en leiding
- Het ontwikkelen van nieuwe, gezonde organisatiepatronen
Preventie van toekomstig trauma
Naast het verwerken van bestaand trauma, is het belangrijk om aandacht te besteden aan de preventie van toekomstig trauma. Dit kan door:
- Het ontwikkelen van een veiligheidsbeleid en crisisprotocol
- Het trainen van medewerkers in stressmanagement en veerkracht
- Het regelmatig evalueren en bespreekbaar maken van werkdruk en emotionele belasting
- Het creëren van een cultuur waarin zelfzorg en onderlinge steun vanzelfsprekend zijn
- Het monitoren van risicofactoren voor trauma en vroegtijdig ingrijpen
Zorg voor jezelf als leidinggevende
Als leidinggevende van een team dat met trauma te maken heeft, is het belangrijk om ook goed voor jezelf te zorgen. Het begeleiden van traumaverwerking kan emotioneel belastend zijn en kan leiden tot secundaire traumatisering. Zorg daarom voor:
- Voldoende eigen ondersteuning en mogelijkheden om te reflecteren
- Het stellen en bewaken van grenzen in wat je wel en niet kunt dragen
- Het zoeken van balans tussen betrokkenheid en professionele afstand
- Voldoende momenten van herstel en ontspanning
- Eventueel intervisie met andere leidinggevenden die met vergelijkbare situaties te maken hebben
Conclusie
Het omgaan met werkgerelateerd trauma binnen een team vraagt om een zorgvuldige, gestructureerde aanpak waarin erkenning, veiligheid en professionele begeleiding centraal staan. Als leidinggevende speel je een sleutelrol in het creëren van de juiste voorwaarden voor herstel en verwerking. Door trauma tijdig te herkennen, bespreekbaar te maken en de juiste ondersteuning te bieden, draag je bij aan het herstel van zowel individuele teamleden als het team als geheel. Vergeet daarbij niet dat werkgerelateerd trauma tijd nodig heeft om te helen en dat professionele hulp soms noodzakelijk is. Met geduld, empathie en de juiste aanpak is herstel echter mogelijk, en kan een team zelfs sterker uit een traumatische ervaring komen.