Hoe ga ik om met werknemersactivisme binnen mijn organisatie?

Werknemersactivisme is een groeiend fenomeen waarbij medewerkers zich uitspreken over beleid, beslissingen of waarden van hun organisatie. Als leidinggevende kun je dit zien als bedreiging, maar ook als kans om je organisatie te versterken. Hoe ga je hier constructief mee om zonder de bedrijfsbelangen uit het oog te verliezen? We verkennen verschillende perspectieven en praktische benaderingen.

Begrijpen wat werknemersactivisme is

Werknemersactivisme ontstaat vaak vanuit frustratie, betrokkenheid of een gevoel van onrechtvaardigheid. Medewerkers die zich inzetten als 'corporate activist' doen dit meestal niet om dwars te liggen, maar omdat ze iets tegenkomen dat volgens hen niet klopt en ze daar iets mee willen doen. Zoals Rudy Vandamme stelt: "De Corporate Activist wordt getypeerd als iemand die in een organisatie aangeeft dat hij dingen tegenkomt dat voor zijn gevoel niet klopt én daarmee gaat werken. Niet vanuit een ideaal maar echt vanuit emotie en ervaring."

Werknemersactivisme kan verschillende vormen aannemen: van het aankaarten van interne problemen tot het publiekelijk bekritiseren van bedrijfsbeleid of het organiseren van collectieve acties.

Creëer een veilige omgeving voor dialoog

Een van de belangrijkste stappen in het omgaan met werknemersactivisme is het creëren van een veilige omgeving waarin mensen zich vrij voelen om hun mening te uiten. In organisaties met een angstcultuur durven medewerkers zich vaak niet uit te spreken. Zoals beschreven wordt: "Medewerkers durven zich niet altijd uit te spreken. Zeggen JA tegen een plan, maar voelen en denken nee. Medewerkers staan niet achter de plannen en gaan daardoor vaak onbewust tegen de stroom in."

Stephanie van Rossum benadrukt in haar werk het belang van constructief omgaan met weerstand. Dit is direct toepasbaar op werknemersactivisme, dat vaak ontstaat uit weerstand tegen bepaalde ontwikkelingen of beslissingen binnen de organisatie.

Luister actief naar zorgen en ideeën

Werknemersactivisme komt vaak voort uit oprechte zorgen en betrokkenheid bij de organisatie. Door actief te luisteren naar wat medewerkers te zeggen hebben, kun je waardevolle inzichten krijgen en potentiële problemen vroegtijdig aanpakken.

Michel Verheijden adviseert: "Mijn hoop is dat directies zodra ze ook maar denken aan verandering, dit gelijk delen met de rest van de organisatie en vragen: hoe gaan we daar komen, wat zijn jullie ideeën? Dan voelt iedereen zich gehoord en heb je aan het einde van de dag al een plan of in ieder geval een stap die je met elkaar hebt bedacht."

Het is belangrijk om niet alleen te luisteren, maar ook werkelijk iets te doen met de input die je krijgt. Kjeld Aij waarschuwt dat medewerkers 'uitchecken' als ze het gevoel hebben dat er niets met hun inbreng wordt gedaan: "Ze krijgen dan een houding van: 'zie je wel, het wordt hier nooit wat, ze luisteren toch niet, wij doen er niet toe'. Dit kun je voorkomen, door heel simpel oprecht geïnteresseerd te zijn in de mening van de ander en door erop te letten dat je je teamleden altijd op de hoogte houdt."

Betrek medewerkers bij besluitvorming

Een effectieve manier om werknemersactivisme in goede banen te leiden is door medewerkers actief te betrekken bij besluitvorming. Medezeggenschap en participatie kunnen voorkomen dat medewerkers zich genoodzaakt voelen om als activist op te treden omdat ze geen andere kanalen hebben om gehoord te worden.

Zet collectieve wijsheid in

Werknemersactivisme kan ook een bron van innovatie en verbetering zijn. Door de 'wijsheid van de menigte' te benutten, kun je tot betere beslissingen en oplossingen komen.

An Kramer adviseert activisten om binnen organisaties een collectief te vormen: "Een activist probeert een collectief van minimaal vier mensen bij elkaar te brengen van binnen en buiten de organisatie dat een engagement deelt rond een vraagstuk. [...] Ik adviseer om directie en management te verbinden met de professionals en uitvoerders, en ook klanten of burgers te betrekken, zodat de activist alle vertegenwoordigers van binnen en buiten de organisatie bijeenbrengt."

Stel duidelijke grenzen

Hoewel het belangrijk is om open te staan voor werknemersactivisme, is het ook essentieel om duidelijke grenzen te stellen. Niet alle vormen van activisme zijn constructief of passen binnen de waarden en doelstellingen van de organisatie.

Het is belangrijk om te onderkennen dat sommige vormen van werknemersactivisme niet constructief zijn en mogelijk zelfs schadelijk voor de organisatie. Manou Doutrepont beschrijft in zijn boek verschillende uitdagende omgangsvormen van gedelegeerden, zoals bluf, kwaadaardig gedrag, en open contestatie van gezag. Hij biedt handvatten om hiermee om te gaan zonder de dialoog te verliezen.

Juridische aspecten van werknemersactivisme

Bij het omgaan met werknemersactivisme is het belangrijk om ook de juridische aspecten in het oog te houden. Medewerkers hebben bepaalde rechten, zoals het recht op vrije meningsuiting en het recht op collectieve actie, maar deze rechten zijn niet onbegrensd.

Hoe om te gaan met grensoverschrijdend activisme

Soms kan werknemersactivisme grensoverschrijdend worden. Het is belangrijk om hier adequaat op te reageren en tegelijkertijd de dialoog open te houden.

Artikelen over werknemersactivisme en medezeggenschap

De volgende artikelen bieden aanvullende inzichten in het omgaan met werknemersactivisme, medezeggenschap en het stimuleren van een open dialoog binnen je organisatie:

Conclusie: Van weerstand naar waarde

Werknemersactivisme hoeft geen bedreiging te zijn voor je organisatie. Sterker nog, het kan een waardevolle bron van inzichten, innovatie en verbetering zijn. Door een veilige omgeving te creëren voor dialoog, actief te luisteren naar zorgen en ideeën, medewerkers te betrekken bij besluitvorming, collectieve wijsheid in te zetten en duidelijke grenzen te stellen, kun je werknemersactivisme ombuigen van potentiële weerstand naar toegevoegde waarde.

Het vraagt om leiderschap dat niet bang is voor kritische geluiden, maar deze juist omarmt als kans om te leren en te groeien. Zoals Marc Vollebregt adviseert: "Waardeer medewerkers en creëer een veilige omgeving: Zorg dat ze zich vrij voelen om hun mening te geven, vooral als ze het ergens niet mee eens zijn. Dit versterkt vertrouwen."

Door werknemersactivisme te zien als een vorm van betrokkenheid en hier constructief mee om te gaan, kan het een krachtige motor worden voor positieve verandering binnen je organisatie.