Hoe implementeer ik principes van de circulaire economie in ons bedrijfsmodel?

De transitie naar een circulaire economie biedt bedrijven kansen om zowel ecologische impact te verminderen als nieuwe businessmodellen te ontwikkelen. In een circulaire economie worden grondstoffen en materialen continu hergebruikt, afval wordt geëlimineerd en waarde blijft behouden. Maar hoe vertaal je deze principes concreet naar je eigen bedrijfsmodel? In dit artikel bieden we praktische handvatten voor organisaties die circulaire principes willen implementeren.

Van lineair naar circulair: begrijp de basisprincipes

De eerste stap naar een circulair bedrijfsmodel is begrijpen wat het verschil is tussen lineaire en circulaire economie. In een lineaire economie volgen producten een 'take-make-waste' patroon: grondstoffen worden gewonnen, verwerkt tot producten, gebruikt en vervolgens weggegooid. In een circulaire economie daarentegen streven we naar het minimaliseren van afval en het maximaliseren van hergebruik. Waarde blijft behouden doordat materialen en producten zo lang mogelijk in de keten blijven.

Begin met een grondige analyse van je huidige bedrijfsmodel

Voordat je circulaire principes implementeert, is het belangrijk om je huidige bedrijfsmodel goed te analyseren. Waar zitten de grondstofstromen? Welke materialen gebruik je? Waar ontstaat afval? Welke producten of diensten leveren jullie precies en hoe worden deze gebruikt en afgedankt? Deze analyse vormt de basis voor het identificeren van kansen voor circulariteit.

Volgens Guido Braam, een van de auteurs van 'Route Circulair', is het belangrijk om te begrijpen dat circulair ondernemen een handelingsperspectief biedt: "Je krijgt niet te horen dat alles wat je doet slecht is en dat je moet stoppen met wat je doet. Circulair werken betekent dat je naar manieren zoekt om de impact van je onderneming op het milieu te verkleinen. Dat prikkelt de ondernemingsgeest, de innovatie, en stelt ondernemers ook in staat om te groeien."

Vijf strategieën voor circulaire bedrijfsmodellen

Er zijn verschillende strategieën om circulaire principes in je bedrijfsmodel te implementeren. Hieronder volgen vijf van de meest toegepaste benaderingen:

1. Circulair productontwerp

Bij circulair productontwerp worden producten zo ontworpen dat ze langer meegaan, gemakkelijk te repareren, te upgraden en uiteindelijk te recyclen zijn. Dit betekent vaak modulair ontwerpen, waarbij onderdelen eenvoudig vervangen kunnen worden, en het gebruik van duurzame en herbruikbare materialen.

Een voorbeeld hiervan is het ontwerpen van een smartphone die gemakkelijk uit elkaar gehaald kan worden, zodat individuele onderdelen vervangen of geüpgraded kunnen worden in plaats van het hele apparaat te vervangen.

2. Van bezit naar gebruik: product-als-dienst

In dit model blijft het bedrijf eigenaar van het product en biedt het een dienst aan op basis van het gebruik ervan. Klanten betalen voor de prestatie of het gebruik van het product, niet voor het bezit ervan. Dit stimuleert bedrijven om producten te maken die langer meegaan en gemakkelijker te onderhouden zijn.

Een voorbeeld van dit model is Auping, dat een deal heeft gesloten met Landal GreenParks om matrassen voor vakantiehuisjes niet langer te verkopen, maar af te rekenen via een serviceovereenkomst. Zo houdt Auping de verantwoordelijkheid over de matrassen en kunnen deze gemakkelijker hergebruikt worden.

3. Waardeherstel: reparatie, refurbishment en remanufacturing

Deze strategie richt zich op het herstellen van waarde in producten die het einde van hun levenscyclus naderen. Dit kan door middel van reparatie (het herstellen van defecte producten), refurbishment (het opknappen en moderniseren van gebruikte producten) of remanufacturing (het volledig demonteren en herbouwen van producten met zowel nieuwe als hergebruikte onderdelen).

Denk hierbij aan bedrijven die gebruikte smartphones opkopen, refurbishen en weer verkopen, of aan fabrikanten die kapotte producten terugnemen om te repareren of onderdelen te hergebruiken.

4. Delen en samenwerken in de keten

In dit model delen bedrijven middelen, infrastructuur of diensten om de efficiëntie te verhogen en verspilling te verminderen. Dit kan binnen een industrie zijn of over verschillende industrieën heen.

Een voorbeeld is industriële symbiose, waarbij het afval of bijproduct van één bedrijf dient als grondstof voor een ander bedrijf. Of denk aan deelplatforms waar bedrijven hun onderbenutte activa kunnen delen met anderen.

5. Hernieuwbare en recyclebare inputs

Bij deze strategie vervangen bedrijven niet-hernieuwbare, toxische of schaarse materialen door hernieuwbare, niet-toxische of overvloedige alternatieven. Ook het gebruik van gerecyclede materialen als input voor nieuwe producten valt hieronder.

Voorbeelden zijn het vervangen van plastic verpakkingen door biologisch afbreekbare alternatieven, of het gebruik van gerecycled plastic voor nieuwe producten.

Praktische stappen voor implementatie

Nu je de verschillende strategieën kent, volgen hier concrete stappen om circulaire principes in je bedrijfsmodel te implementeren:

1. Voer een materialenaudit uit

Breng in kaart welke materialen je bedrijf gebruikt, waar ze vandaan komen, hoe ze worden verwerkt en wat er gebeurt na gebruik. Dit geeft inzicht in waar circulaire kansen liggen.

2. Identificeer circulaire kansen

Op basis van je materialenaudit kun je kansen identificeren. Waar kan waarde behouden blijven? Welke afvalstromen kunnen worden verminderd of hergebruikt? Welke producten lenen zich voor een service-model?

3. Betrek stakeholders

Circulaire economie vereist samenwerking. Betrek leveranciers, klanten, medewerkers en andere stakeholders bij je circulaire ambities. Zoek partners die je kunnen helpen om kringlopen te sluiten.

4. Start met pilotprojecten

Begin klein met pilotprojecten om circulaire concepten te testen. Leer van deze ervaringen en schaal succesvol gebleken initiatieven op.

5. Ontwikkel nieuwe verdienmodellen

Circulaire economie kan nieuwe inkomstenstromen genereren. Denk aan product-als-dienst modellen, verkoop van gerefurbishte producten, of het valoriseren van afvalstromen.

6. Meet en monitor je vooruitgang

Ontwikkel KPI's om je circulaire prestaties te meten. Denk aan metrics zoals percentage hergebruikte materialen, afvalreductie, of levensduurverlenging van producten.

Voorbeelden van succesvolle circulaire bedrijfsmodellen

Laat je inspireren door bedrijven die al succesvol circulaire principes hebben geïmplementeerd:

Interface: Deze tapijtfabrikant heeft een ambitieus programma om afval te elimineren en is overgegaan op een circulair model waarbij oude tapijttegels worden ingezameld en hergebruikt voor nieuwe producten.

Fairphone: Dit bedrijf produceert modulaire smartphones die gemakkelijk te repareren en upgraden zijn, waardoor de levensduur wordt verlengd en elektronisch afval wordt verminderd.

Bundles: Dit bedrijf biedt wasmachines aan als dienst. Klanten betalen per wasbeurt, terwijl Bundles eigenaar blijft van de machine en verantwoordelijk is voor onderhoud en reparatie.

Uitdagingen en hoe deze te overwinnen

De implementatie van circulaire principes gaat niet zonder uitdagingen. Hier zijn enkele veelvoorkomende obstakels en manieren om deze te overwinnen:

Financiële barrières: Circulaire investeringen kunnen initieel hogere kosten met zich meebrengen. Zoek naar financieringsopties specifiek voor circulaire projecten en focus op de lange-termijn besparingen.

Technologische beperkingen: Niet alle materialen zijn momenteel goed te recyclen. Investeer in R&D of werk samen met partners om innovatieve oplossingen te ontwikkelen.

Complexiteit van de toeleveringsketen: Circulaire economie vereist samenwerking over de hele keten. Bouw sterke relaties op met leveranciers en klanten om kringlopen te sluiten.

Gebrek aan consumentenbewustzijn: Educeer klanten over de voordelen van circulaire producten en diensten. Maak de meerwaarde duidelijk.

Conclusie: circulair ondernemen als het nieuwe normaal

Het implementeren van circulaire principes in je bedrijfsmodel is niet alleen goed voor het milieu, maar kan ook zakelijke voordelen opleveren zoals kostenbesparingen, nieuwe inkomstenstromen, verhoogde klantloyaliteit en verbeterde veerkracht tegen grondstofschaarste. Door stapsgewijs te werk te gaan, te leren van succesvolle voorbeelden en samen te werken met partners in de keten, kan elk bedrijf stappen zetten richting een circulaire toekomst.

Zoals Jan Willem Wensink stelt: "De vraag is niet óf je als ondernemer stappen moet zetten om je bedrijf circulair en toekomstbestendig te maken. De vraag is vooral wanneer je ermee begint." De tijd om te beginnen is nu.