De platformeconomie benutten voor je bedrijfsmodel

De platformeconomie verandert radicaal hoe bedrijven waarde creëren en leveren. In plaats van lineaire waardeketens ontstaan er digitale ecosystemen waarin aanbieders en vragers direct met elkaar verbonden worden. Platformen zoals Uber, Airbnb, Booking.com en Amazon hebben hele sectoren getransformeerd door transactiekosten te verlagen en nieuwe markten te ontsluiten. Maar wat betekent dit voor jouw bedrijf? Hoe kun je de kracht van de platformeconomie benutten in je eigen bedrijfsmodel?

Wat zijn platformbusinessmodellen?

In de kern zijn platformen digitale omgevingen die verschillende gebruikersgroepen met elkaar verbinden. Ze faciliteren en orkestreren interacties tussen deze groepen, waardoor waarde wordt gecreëerd. Anders dan traditionele 'pijplijn-bedrijven' die grondstoffen inkopen, verwerken en als product verkopen, stellen platformen gebruikers in staat om zelf waarde te creëren door met elkaar in contact te komen.

Zoals Paul de Bijl, één van de auteurs van het Handboek Platformeconomie, uitlegt: "Een normaal bedrijf koopt bijvoorbeeld grondstoffen in, maakt daar een nieuw product van en verkoopt die met een winstmarge. Een lineair proces van waardecreatie. Platforms doorbreken dat. Daar zijn het de gebruikers van het platform die, door onderlinge interacties, waarde creëren, en wel daar waar die voorheen niet of lastig tot stand kwamen."

Waarom zijn platformbusinessmodellen zo krachtig?

De kracht van platformbusinessmodellen komt vooral door netwerkeffecten: hoe meer gebruikers, hoe waardevoller het platform wordt voor alle deelnemers. Denk aan Marktplaats - hoe meer verkopers er zijn, hoe aantrekkelijker voor kopers, en omgekeerd. Dit zorgt voor een potentieel exponentiële groei.

Daarnaast hebben platformen vaak lage marginale kosten. Waar traditionele bedrijven voor elke extra klant vaak extra kosten maken, kunnen platformen opschalen zonder dat de kosten evenredig stijgen. Dit maakt snelle groei mogelijk.

Tot slot verlagen platformen transactiekosten door informatieasymmetrie te verminderen. Ze maken het gemakkelijker voor aanbieders en vragers om elkaar te vinden en vertrouwen op te bouwen via bijvoorbeeld beoordelingssystemen.

Strategieën om de platformeconomie te benutten

Er zijn verschillende manieren waarop bestaande bedrijven kunnen inspelen op de platformeconomie. In >Platformrevolutie beschrijft Martijn Arets tien strategische opties:

1. Investeren in bestaande platforms
2. Overnemen van relevante platformspelers
3. Niets doen (bewuste keuze om af te wachten)
4. Eigen producten ontwikkelen voor in het platformecosysteem
5. Bestaande resources beter benutten via platformen
6. Samenwerken met platforms
7. Externe platformen gebruiken voor de eigen organisatie
8. Eigen diensten en producten aanbieden op platforms
9. Krachten bundelen met andere bestaande organisaties
10. Zelf een platform opzetten

Vaak is een combinatie van deze strategieën het meest effectief. Het draait erom de strategie te kiezen die past bij jouw organisatie, markt en doelstellingen.

Is een platformmodel geschikt voor jouw bedrijf?

Niet elk bedrijf hoeft zelf een platform te worden. Arets biedt in zijn boek een checklist om te bepalen of een platformstrategie toegevoegde waarde heeft voor jouw organisatie. Belangrijke vragen zijn:

• Is er sprake van informatieasymmetrie in je markt?
• Zijn er hoge zoek- of transactiekosten?
• Is er sprake van onbenutte capaciteit of middelen?
• Zijn er duidelijke gebruikersgroepen die waarde voor elkaar kunnen creëren?
• Kun je netwerkeffecten realiseren?

Als je op meerdere vragen positief kunt antwoorden, is er waarschijnlijk potentieel voor een platformstrategie.

Verschillende soorten platforms

Er bestaan verschillende soorten platforms, elk met eigen kenmerken en verdienmodellen:

• Transactieplatforms: Faciliteren koop/verkoop (eBay, Marktplaats)
• Innovatieplatforms: Stellen derden in staat applicaties te bouwen (Apple App Store, Android)
• Integratieplatforms: Combineren transactie- en innovatiefuncties (Amazon)
• Investeringsplatforms: Verbinden investeerders en projecten (Kickstarter)
• Sociale platforms: Verbinden mensen (Facebook, LinkedIn)
• Content platforms: Distribueren content (YouTube, Spotify)
• Deeleconomieplatforms: Faciliteren delen van bezittingen (Airbnb, Snappcar)

Elk type platform heeft specifieke succesfactoren en verdienmodellen. Sommige nemen een percentage van transacties, andere verkopen advertentieruimte of premium abonnementen.

Aandachtspunten bij het implementeren van een platformstrategie

Bij het implementeren van een platformstrategie zijn er verschillende uitdagingen:

De kip-ei-problematiek

Platformen hebben beide kanten van de markt nodig om waardevol te zijn. Zonder voldoende aanbieders komen er geen vragers, en zonder vragers geen aanbieders. Dit vereist een zorgvuldige groeistrategie, vaak beginnend met één kant van de markt.

Governance en vertrouwen

Goede spelregels en vertrouwensmechanismen zijn essentieel. Denk aan beoordelingssystemen, verificatieprocedures en duidelijke gebruiksvoorwaarden.

Technologische infrastructuur

Een platform moet schaalbaar, betrouwbaar en gebruiksvriendelijk zijn. Dit vereist investeringen in technologie.

Regulering

Platformbedrijven opereren vaak in een complexe reguleringsomgeving. Denk aan privacy, arbeidsrecht en sectorspecifieke regels.

Starten met een platformstrategie

Wil je concreet aan de slag met een platformstrategie? Hier zijn enkele praktische stappen:

1. Analyseer je markt: Identificeer fricties, inefficiënties en onbenutte middelen in je markt.
2. Bepaal je strategie: Kies uit de tien strategieën van Arets welke het beste past bij jouw situatie.
3. Begin klein: Start met een Minimum Viable Platform (MVP) dat één specifiek probleem oplost.
4. Focus op één kant van de markt: Los eerst het kip-ei-probleem op door je te richten op één gebruikersgroep.
5. Bouw vertrouwen: Ontwikkel mechanismen die vertrouwen tussen gebruikers bevorderen.
6. Itereer snel: Leer van gebruikersfeedback en pas je platform continu aan.

Conclusie: De toekomst is platform-denken

Of je nu besluit zelf een platform te worden, samen te werken met bestaande platforms, of elementen van platformdenken in je huidige bedrijfsmodel te integreren, het is duidelijk dat de platformeconomie een blijvende impact heeft op vrijwel alle sectoren.

Zoals Martijn Arets zegt: "Ik kan geen business bedenken waarin platformtechnologie niet kan helpen." Het gaat niet alleen om de grote disruptieve platforms, maar ook om hoe platformdenken je kan helpen om je klanten beter te bedienen, transactiekosten te verlagen en nieuwe waarde te creëren.

Door de principes van platformen te begrijpen en toe te passen op je eigen context, kun je je bedrijf toekomstbestendig maken in een steeds verder digitaliserende economie. Het is niet een kwestie van óf je moet reageren op de platformeconomie, maar hóe je dat het beste kunt doen voor jouw specifieke situatie.