Hoe navigeer ik door toenemend nationalisme in internationale zakelijke relaties?

In een wereld waar nationalistische sentimenten steeds meer aan kracht winnen, staan internationale ondernemers voor nieuwe uitdagingen. Van protectionistische handelsmaatregelen tot politieke spanningen en culturele verschillen – de geopolitieke complexiteit neemt toe. Hoe kun je als ondernemer of manager succesvol navigeren door dit veranderende landschap zonder je internationale ambities op te geven? In deze verkenning bieden we inzicht in de oorzaken van toenemend nationalisme en concrete strategieën om internationale zakelijke relaties te onderhouden en versterken in deze turbulente tijden.

De opkomst van het nieuwe nationalisme in de zakenwereld

Nationalisme heeft in recente jaren een opmerkelijke comeback gemaakt op het wereldtoneel. Dit uit zich niet alleen in politieke retoriek, maar heeft ook directe gevolgen voor de internationale handel en bedrijfsvoering. In zijn boek >Markt onder vuur beschrijft Hans Diels hoe geopolitieke spanningen wereldwijd steeds meer verknoopt zijn geraakt met de wereldwijde economie en hoe dit bedrijven raakt.

De gevolgen van toenemend nationalisme zijn voelbaar voor bedrijven van alle groottes. Zoals Diels in een interview aangeeft: "Conflicten, oorlogen, toeleveringsproblemen, sancties over en weer, het zijn turbulente tijden. [...] Ik zie onder bedrijven wel steeds meer bewustzijn dat het cruciaal is om al deze geopolitieke ontwikkelingen, van Brexit tot de huidige handelsoorlog met China, te snappen en te voorzien."

De invloed van nationalisme strekt zich uit tot aan overnames en bedrijfsbehoud. In >De zaak Organon wordt beschreven hoe de discussie over het behoud van Nederlandse bedrijven is opgelaaid:

Ook voormalig Philips-topman Jan Timmer signaleert deze trend in >Die man van Philips, waarin hij pleit voor meer bescherming van strategische nationale industrieën: "Ik zou wel iets zuiniger willen zijn op onze eigen industrie en die niet onder het mom van vrijhandel de nek omdraaien. Er is niets verkeerds aan om werkgelegenheid en kennis te behouden voor het land en proberen mee te spelen op het wereldtoneel."

De impact van nationalisme op de wereldeconomie

De opkomst van nationalisme heeft concrete gevolgen voor de wereldeconomie en handelssystemen die decennialang als vanzelfsprekend werden beschouwd. Frits Bosch beschrijft in zijn boek 'Wereld op een keerpunt' hoe de globalisering, die drie decennia lang een glorietijd kende, nu onder druk staat: "Toenemend protectionisme, verstoring van de handel en de daaruit voortvloeiende kostendruk kunnen multinationale ondernemingen doen terugtrekken uit de regio waarin ze actief in zijn."

Deze trend wordt ook gesignaleerd door Raymond Mens in >Lang leve Trump, waarin hij beschrijft hoe de Amerikaanse handelsfilosofie onder Trump verschoof naar een transactionele benadering:

Historisch gezien zijn dergelijke nationalistische tendensen niet nieuw. Caroline de Gruyter trekt in >Beter wordt het niet parallellen tussen de huidige Europese Unie en het voormalige Habsburgse Rijk, en wijst op de veerkracht van internationale samenwerkingsverbanden ondanks nationalistische druk:

Strategieën voor het navigeren door nationalistische tendensen

Hoe kun je als internationaal ondernemer of manager effectief omgaan met deze nieuwe realiteit? Hier volgen enkele concrete strategieën:

Patrick Janssen benadrukt in >Interculturele competenties dat het niet alleen gaat om het herkennen van culturele verschillen, maar ook om het effectief handelen: "Maar als de verschillen duidelijk zijn ben je er nog niet: wat moet ik nu doen? Hoe ga ik om met mijn steeds ja knikkende Indische teamleden? Wat doe ik met die traag onderhandelende Chinezen?"

Jan Vincent Meertens wijst in zijn werk op het belang van culturele sensitiviteit bij internationale onderhandelingen:

Een tweede belangrijke strategie is het bouwen van waardengedreven allianties. Jaap Boonstra en Marcos Eguiguren beschrijven in hun boek hoe organisaties door samenwerking op basis van gedeelde waarden sterker kunnen staan:

Boonstra benadrukt het belang van culturele sensitiviteit binnen internationale allianties: "Wereldwijde allianties hebben te maken met een grote diversiteit aan leden wat betreft hun lokale culturele waarden, gewoonten en regelgeving. Respect voor lokale culturen, open begrip en empathie, en het vermogen om verschillen te omarmen, zijn de sleutelwoorden."

Daarnaast is het essentieel om geopolitieke ontwikkelingen te monitoren en te anticiperen op politieke risico's. Zoals Hans Diels aangeeft, is geopolitiek inmiddels "deel van de kerntaak van de CEO" geworden.

In >21 lessen voor de 21ste eeuw wijst Harari erop dat nationalisme ons beperkt in het oplossen van mondiale uitdagingen: "Ook nationalisme beperkt ons in het redden van de wereld tegen het prangende milieuvraagstuk. Ieder voor zich gaat ons onvoldoende snel helpen." Deze observatie is relevant voor bedrijven die met internationale milieuregelgeving te maken hebben of die duurzaamheid als kernwaarde hanteren.

Praktische tips voor internationale zakelijke relaties

Op basis van de inzichten uit de besproken literatuur, hier enkele concrete tips voor het onderhouden van internationale zakelijke relaties in een tijd van toenemend nationalisme:

• Investeer in lokale partnerschappen en vertegenwoordiging om je bedrijf een 'lokaal gezicht' te geven
• Ontwikkel scenario's voor verschillende geopolitieke ontwikkelingen en bereid je organisatie voor op verschillende uitkomsten
• Diversifieer toeleveringsketens om minder kwetsbaar te zijn voor handelsconflicten en protectionistische maatregelen
• Bouw relaties op basis van wederzijds voordeel en gedeelde waarden, niet alleen op transactionele basis
• Volg actief de geopolitieke ontwikkelingen in je markten en pas je strategie tijdig aan

Perspectieven op de toekomst

Hoewel nationalisme momenteel in opmars lijkt, zijn er ook tegengeluiden. Han Bekkers waarschuwt in een interview voor de gevaren van versplintering:

Caroline de Gruyter biedt in haar analyse van de EU een voorzichtig optimistisch perspectief: "De EU is hechter dan velen denken. [...] De wil om bij elkaar te blijven is heel groot." Dit suggereert dat ondanks nationalistische retoriek, de fundamentele structuren van internationale samenwerking veerkrachtig kunnen zijn.

Relevante artikelen over nationalisme en internationale zakelijke relaties

Conclusie

Het navigeren door toenemend nationalisme in internationale zakelijke relaties vereist een combinatie van culturele sensitiviteit, strategische flexibiliteit en geopolitiek bewustzijn. Hoewel de uitdagingen reëel zijn, bieden de inzichten van experts zoals Boonstra, Diels, Harari en anderen waardevolle handvatten om deze turbulente periode te doorstaan.

Succesvolle internationale ondernemers zullen degenen zijn die niet alleen de risico's van nationalistische tendensen kunnen mitigeren, maar ook de kansen kunnen identificeren die ontstaan in een veranderend geopolitiek landschap. Door te investeren in interculturele competenties, waardengedreven allianties te bouwen en alert te blijven op geopolitieke ontwikkelingen, kunnen bedrijven niet alleen overleven maar zelfs floreren in deze complexe tijd.

Uiteindelijk gaat het erom een balans te vinden tussen het respecteren van lokale belangen en het vasthouden aan de voordelen van internationale samenwerking – een uitdaging die vraagt om zowel diplomatieke vaardigheden als zakelijk inzicht.