Gerichte invitaties tijdens het kindverhoor

Hoe kunnen kinderen aangespoord worden zoveel mogelijk te vertellen in een politieverhoor, waarin ze bijvoorbeeld vertellen over seksueel misbruik dat ze meemaakten? Onderzoekers van de Universiteit Leiden concluderen dat ‘gerichte invitaties’ effectief zijn. Deze methode is bovendien nuttig voor alle professionals die met kinderen werken.

Als de politie een kind als getuige hoort, bijvoorbeeld omdat het kind slachtoffer is van seksueel misbruik, is een gedetailleerde verklaring essentieel. Onderzoekers van de Universiteit Leiden onderzochten hoe kinderen gestimuleerd kunnen worden om zoveel mogelijk te vertellen over een gebeurtenis. In het protocol dat de Nederlandse politie bij kindverhoren gebruikt, nodigen zij kinderen als eerste uit om alles te vertellen wat ze nog weten van de aanleiding voor het verhoor: “Vertel me daar eens alles over.” Het komt regelmatig voor dat een kind een onderwerp dan kort aanstipt, maar er verder niet veel over vertelt: “Ik ben ook een keer gaan logeren bij ome Piet.” Met name jonge kinderen zijn wat beknopter in hun verhaal. Omdat meer details essentieel zijn voor de bewijsvoering, helpt de verhoorder het kind om in te zoomen op een detail: “Je vertelde net dat je ook eens ging logeren bij ome Piet, kun je daar eens alles over vertellen?” Dit noemen we een gerichte invitatie.

Eerder onderzoek naar gerichte invitaties bestaat veelal uit dossierstudies. Experimenteel onderzoek is nodig om de effectiviteit van deze techniek aan te tonen, maar het is moeilijk om een ethisch verantwoorde studie op te zetten die ook relevant is voor de praktijk van het kindverhoor. In deze studie is dat wel gelukt: de onderzoekers bedachten een online yogales waarin zij aspecten die kinderen meemaken bij online misbruik (zoals het uittrekken van kleding of opdrachten krijgen om zichzelf aan te raken) op functionele en ethische wijze verwerkten. Zo trokken yogajuf en kind hun vest uit omdat ze het warm kregen en kreeg het kind de opdracht om de kuiten te masseren om spierpijn te voorkomen. De opzet van deze studie is een mooi voorbeeld van hoe je praktijkgericht onderzoek combineert met ethische zorgvuldigheid.

Aanleiding voor dit onderzoek was een vraag vanuit de politiepraktijk: wat is het beste moment om een gerichte invitatie in te zetten? Dit gebeurt nu na een periode van onder andere samenvatten wat het kind tot dan toe heeft gezegd en instructies voor het verdere verhoor. Die onderbreking zou verstorend kunnen werken op het geheugen van een kind, maar daar zijn geen aanwijzingen voor gevonden bij kinderen van 8 t/m 11 jaar oud.

Wel bleek hoe effectief gerichte invitaties zijn: kinderen voegden hierdoor veel details toe aan hun verhaal. Meer details maken een verhaal completer, wat belangrijk is bij de bewijsvoering. Hoewel het inzetten van gerichte invitaties al onderdeel is van het kindverhoor, blijkt uit ander onderzoek dat zelfs ervaren verhoorders na verloop van tijd kunnen gaan afwijken van protocollen. Het is dus belangrijk om hier blijvend aandacht aan te schenken. Dit onderzoek is ook relevant voor andere professionals die met kinderen werken, zoals rechters, jeugdbeschermers of leerkrachten. Ook zij kunnen baat hebben bij deze gespreksmethode.