70 jaar VvA: einde van het begin

Hoofdstuk 1 Inleiding 1
Ruben Houweling en Loe Sprengers

Hoofdstuk 2 Het mensbeeld in het arbeidsrecht. 70 jaar
Vereniging voor Arbeidsrecht 19
Corjo Jansen en Cees Loonstra
2.1 Inleiding 19
2.2 De Vereniging voor Arbeidsrecht 22
2.3 Het beeld van de arbeid(er) 24
2.4 Europees en internationaal 27
2.5 Nationaal: de toekomst van het arbeidsrecht 28
2.6 Maatschappij – arbeidsmarkt – arbeidsrecht 31
2.7 Uitdagingen voor de VvA 33

Hoofdstuk 3 Ontslagrecht, flexibele arbeid en (sociale) zekerheid in de jaren 1996, 2006, 2016 en 2036 37
Hanneke Bennaars, Liesbeth van Buitenen, Dirk Jan Buijs, Frank Dekker, Anita van Empel, Karin Frikkee, Rolf Hansma, Alfons Kouwenhoven, Pascal Kruit, Monetta Ulrici, Ea Visser, Tzivya Wegener-Belinfante, Erica Wits en Johan Zwemmer
3.1 Hoe zieke werknemers duurder werden, er vrees was voor arbeidsnomaden en de kantonrechters een formule bedachten (1996) 37
3.1.1 Inleiding 37
3.1.2 Zieke werknemer 37
3.1.3 Flexibele arbeidsrelaties 41
3.1.4 Ontslagvergoedingen 43
3.2 De allesbepalende kantonrechtersformule, “flex to the max” en WW op bestelling (2006) 47
3.2.1 Het ontslagrecht als politieke splijtzwam 47
3.2.2 Hoogtijdagen van de kantonrechtersformule 48
3.2.3 Kritiek op de kantonrechtersformule 51
3.2.4 Flex is koning 53
3.2.5 Driemaal drie is scheepsrecht 54
3.2.6 Bepaalde tijd wordt steeds minder vaak onbepaalde tijd 55
3.2.7 Uitzending: heel veel fase A, een klein beetje fase B en nog minder fase C 56
3.2.8 Payrolling en de olievlekwerking van art. 7:690 BW 57
3.2.9 Pro forma op volle toeren 58
3.2.10 Einde onnodig papier schuiven 60
3.2.11 Geen redelijke grond voor ontslag toch WW 61
3.2.12 De werknemer: met een appeltje voor de dorst naar een nieuwe baan 62
3.3 Schoorvoetend op weg in het nieuwe recht (2016) 63
3.3.1 Inleiding 63
3.3.2 Van gouden handdruk tot transitievergoeding 66
3.3.3 Strijd rond flexibele arbeid 70
3.3.4 Zieke werknemer: een haast niet (meer) te dragen last? 76
3.4 De nieuwe wereld: één beëindigingsrecht voor allen (2036) 80
3.4.1 Inleiding 80
3.4.2 Ontslag in 2036 81
3.4.3 Sociale zekerheid en andere vangnetten 84
3.4.4 Slot 85

Hoofdstuk 4 Twintig jaar collectieve arbeidsvoorwaarden en collectief actierecht: flexibeler, soberder, meer acties? 87
Rogier Duk, Damiën Berkhout, James Helmer, Antoine Jacobs, Teun Jaspers, Willem Plessen, Inge Schraffordt, Pauline Sick en Nuna Zekic
4.1 Versobering van arbeidsvoorwaarden bij cao en behoud van werkgelegenheid, een verkenning 87
4.1.1 Inleiding 87
4.1.2 Loonoffers, collectief ontslag en andere afspraken, een terugblik 90
4.1.3 Cao en loonoffers 92
4.1.4 Geen cao (meer) en alternatieven voor cao-route? 97
4.1.5 Een kijkje over de grenzen 100
4.1.6 Conclusies en voorstellen 104
4.2 Arbeidsverhoudingen en collectieve arbeidsvoorwaarden, Quo Vadis? 109
4.2.1 Inleiding 110
4.2.2 Pensioen onder druk, solidariteit gewenst? 113
4.2.3 Flexibele arbeid 121
4.2.4 Overheid als werkgever 130
4.2.5 Conclusie 133
4.3 Het stakingsrecht tussen 1996 en 2016: anders maar hetzelfde? 135
4.3.1 Inleiding 135
4.3.2 Het stakingsrecht en de Hoge Raad 136
4.3.3 De lagere rechtspraak 143
4.3.4 Van 1996 naar 2016 148
4.4 De cao en het cao-recht: nieuwe uitdagingen voor de komende twintig jaren!? Een uitleiding 151

Hoofdstuk 5 Ontwikkelingen in het medezeggenschapsrecht binnen en buiten de WOR 161
Mirjam de Blécourt, Marloes Diepenbach, Bruno van Els, René Hampsink, Steven Jellinghaus, Maarten van Kempen, Josee Lamers, Marcus Meyer, Hans Moltmaker, Chris Nekeman, Els Unger, Loe Sprengers, Rudi van der Stege, Lars van Westerlaak, Klaas Wiersma en Paul Witteveen
5.1 Inleiding 161
5.2 De OR en aandelenoverdracht in internationale concerns 162
5.2.1 Inleiding 162
5.2.2 Toerekening en medeondernemerschap 163
5.2.3 De aandelenoverdracht en het adviesbereik van de OR 165
5.2.4 De Franse OR en de aandelenoverdracht 171
5.2.5 Vergelijking met de Duitse en de Franse OR in een internationaal concern 172
5.2.6 Conclusie en aanbevelingen 175
5.3 OR in verhouding tot governance en toezicht 178
5.3.1 Inleiding 178
5.3.2 Het enquêterecht 179
5.3.3 Structuurregeling 186
5.3.4 Bevoegdheid OR bij benoeming toezichthouders in zorg en welzijn 192
5.3.5 Conclusie en aanbevelingen 194
5.4 Rol OR bij arbeidsvoorwaarden 196
5.4.1 Inleiding 196
5.4.2 Arbeidsvoorwaardenvorming: historische schets en ontwikkelingen 197
5.4.3 Pensioenen 202
5.4.4 OR en sociaal plan, reorganisatie en de wijzigingen als gevolg van de Wwz 207
5.4.5 Aanbevelingen 213
5.5 Sluit de WOR voldoende aan bij de ontwikkelingen binnen ondernemingen? 214
5.5.1 Inleiding 214
5.5.2 De (veranderende) rol van de flexibele schil 215
5.5.3 Verschillen in positie OR in kleine/grote ondernemingen 222
5.5.4 De evoluerende onderneming 225
5.5.5 Aanbevelingen 231

Hoofdstuk 6 Terugblik op twintig jaar gelijke behandeling: drie deelgebieden in een stroomversnelling 233
Ruben van Arkel, Frank Dekker, Linda Nekeman-IJdema en Peter Vas Nunes en Monique de Witte-van den Haak
6.1 Arbeidsrecht en maatmanbeeld 233
6.1.1 Inleiding 233
6.1.2 Twee casus 235
6.1.3 Gelijke behandeling 236
6.1.4 Groeps- en paarsgewijze vergelijking 237
6.1.5 De oorsprong van de WGB-loonparagraaf 238
6.1.6 Toepassing WGB-loonparagraaf op de casus 240
6.1.7 Conclusie en aanbeveling 252
6.2 Een overzicht van de ontwikkelingen van de afgelopen jaren op het gebied van handicap en chronische ziekte (“h/cz”) in het arbeidsrecht 254
6.2.1 Inleiding 254
6.2.2 Terugblik en huidige stand van zaken 254
6.2.3 Uitleg begrip h/cz 258
6.2.4 Doeltreffende aanpassingen 261
6.2.5 H/cz en de Wwz 263
6.2.6 Vooruitblik 264
6.2.7 Conclusie 265
6.3 Leeftijdsonderscheid: in twintig jaar is veel veranderd, maar stereotypering blijft 266
6.3.1 Inleiding 266
6.3.2 Ontwikkelingen regelgeving gelijke behandeling op grond van leeftijd 269
6.3.3 Toetreding tot de arbeidsmarkt 275
6.3.4 Beloning 279
6.3.5 Ontslag 281
6.3.6 Slotsom 288

Hoofdstuk 7 Europees en internationaal sociaal recht 1996-2016: over de top heen? 293
Beryl ter Haar, Mijke Houwerzijl, Bas Rombouts en Willemijn Roozendaal
7.1 Inleiding 293
7.2 Europeanisering van het sociaal recht 1996-2016 294
7.2.1 Europees arbeidsrechtelijke “hard law”-normen 296
7.2.2 Europees arbeidsrechtelijke “soft law”-normen 305
7.2.3 Loonconcurrentie als motor van het vrij verkeer 316
7.2.4 Sociale grondrechten in de Europese rechtsorde 321
7.2.5 Tussenconclusie 332
7.3 Internationaal sociaalrecht van 1996-2016 334
7.3.1 Fundamentele arbeidsrechten in de internationale context 334
7.3.2 Ontwikkelingen binnen de ILO 336
7.3.3 “Soft law” en zelfregulering in het internationale arbeidsrecht 339
7.3.4 Tussenconclusie 347
7.4 Tot besluit 350

Hoofdstuk 8 De invloed van de wetgever en de sociale partners op het arbeidsrecht 351
Teun Jaspers en Loe Sprengers m.m.v. Marloes Diepenbach
8.1 Inleiding 351
8.2 Deelonderwerpen en stellingen 352
8.2.1 Arbeidsongeschikte werknemer en arbeidsomstandigheden 352
8.2.2 Ontslagvergoeding en salarisplafonds 358
8.2.3 Collectief actierecht 365
8.2.4 Toekomst 369

Hoofdstuk 9 De invloed van de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt voor het arbeidsrecht 377
Frank Alfrink, Gerrard Boot, Koen Caminada, Peter Hoogstraten, Erik Pentenga, Pierre Spanninks en Diana de Wolff, m.m.v. Emma van der Vos en Lisanne Wierckx
9.1 Inleiding 377
9.2 Deelonderwerpen 378
9.2.1 Duurzaamheid van sturingsmaatregelen versus hun beperkte houdbaarheid 378
9.2.2 De relatie van het arbeidsrecht en collectief niet-beschermde groepen 391
9.2.3 Toekomst: arbeidsmarkt en politieke urgentie 408

Hoofdstuk 10 De plaats van het arbeidsrecht 421
Ronald Beltzer, Ruben Houweling en Jaap van Slooten m.m.v. Marieke ten Broeke
10.1 Inleiding 421
10.2 Stellingen 422
10.3 Discussie 422
10.3.1 Het arbeidsrecht als eigenstandig rechtsgebied 422
10.3.2 Wetboek van Arbeid 424
10.4 Conclusie 426
10.5 Naar een houdbare regulering van arbeidsverhoudingen 427