Jaarboek Corporate Governance 2024-2025

VOORWOORD 2024 V

1. DE OPKOMST VAN STEWARD-OWNERSHIP: HET RENTMEESTERMODEL 1
Gijsbert Koren en Nina de Korte
1. Inleiding 1
2. Steward-ownership 2
3. Royal HaskoningDHV 7
4. BuurtzorgT 10
5. Toekomstbedrijven en de Rentmeester Vennootschap 14
6. Reflectie 17

2. OP WEG NAAR NIEUWE VERBINDING TUSSEN ONDERNEMING EN SAMENLEVING? OVER DE VERANTWOORDELIJKHEID VAN DE ONDERNEMING 19
Anke Teeuw, Henri Slob en Harry Commandeur
1. Introductie 19
2. Liefde – geroepen tot verantwoordelijkheid voor de ander 20
3. Zorgplicht 21
4. Stewardship-theorie 26
5. Afrondende beschouwing 29

3. DOORLEEFD WAARDENBEWUST TOEZICHT 33
Johan Bouwmeester
1. Donderwolkje 33
2. De praktijk van het toezichthouden en het intern goed 34
3. Drie sleutels tot het intern goed 38
4. Slotakkoord 46

4. HOMERUS IN DE BOARDROOM. EEN OEROUD EPOS ALS ‘LEERSCHOOL’ VOOR BESTUURDERS EN TOEZICHTHOUDERS VANDAAG 47
Frank van den Heuvel
1. Inleiding 47
2. Strijd & queeste: eeuwenoude thema’s 47
3. Homerus 49
4. Concluderend 66
5. Epiloog: klopt het allemaal? 67

5. DESTRUCTIEVE DYNAMIEKEN IN DE BOARDROOM 69
Hans van Dijk en Stefan Cloudt
1. Inleiding 69
2. Wat is een destructieve dynamiek? 70
3. Drie veelvoorkomende destructieve dynamieken in de boardroom 72
4. Het doorbreken en voorkomen van destructieve dynamieken 77
5. Nabeschouwing, oproep en scan 79

6. ZEVEN TIRANNIEKE TRUCS. ALLEDAAGS MACHTSMISBRUIK IN DE BESTUURSKAMER (EN HET TEGENGIF) 83
Ronald Meijers
1. Inleiding 83
2. Wat is alledaags machtsmisbruik? 83
3. De zeven tirannieke trucs 87
4. Het Anna Karenina-principe van ‘effectief besturen’ 96

7. KLIMAATBEHEERSING IN EEN OPWARMENDE BOARDROOM: NAVIGEREN DOOR KLIMAATVERANTWOORDELIJKHEDEN EN LANGS KLIMAATRECHTSZAKEN 101
Daniella Strik en Bas van Niekerk
1. Inleiding 101
2. Opkomst van klimaatrechtszaken 102
3. Waar verplicht het ondernemingsrecht bestuurders en commissarissen toe? 112
4. Voorbereidingen op climate engagement en climate litigation 113
5. Afsluiting 120

8. OP WEG NAAR EEN HERNIEUWD EUROPEES KAPITALISME 123
Jan Peter Balkenende en Govert Buijs
1. Inleiding 123
2. Terugkijken: de vredesroes van 1989 123
3. Evalueren: de Westerse kortzichtigheid (in meervoud) sinds 1989 125
4. Het verdwijnende ‘Europese’ denken over economie 128
5. De ‘netelige driehoek’ van de economische realiteit in de eerste helft van de 21e eeuw 131
6. De vernieuwing van Europees economisch denken: op weg naar een multi-actor benadering 135
7. Waarom de focus op Europa? 139
8. Enkele implicaties voor corporate governance 140

9. DE ONDERNEMING ALS PARTIZAAN. VOORBODE VAN EEN GEPOLITISEERD BEDRIJFSLEVEN 143
Bart Jansen
1. Inleiding 143
2. Politisering van de onderneming 144
3. Politiek als ethiek 145
4. Waarom de onethische Carl Schmitt? 147
5. De vriend, de vijand, de soeverein 148
6. De partizaan 149
7. De juridisering van corporate governance 151
8. Afsluitend 153

10. VAN WINST NAAR WAARDE: DE TRANSITIE NAAR DE BETEKENISECONOMIE EN DE VERANDERENDE ROL VAN BESTUURDERS, COMMISSARISSEN EN AANDEELHOUDERS 155
Vanessa Jeurissen-Kohn en Coby-Wilma van Essen-Meijers
1. Inleiding 155
2. De liminale fase 155
3. De paradigma verschuiving: van kapitalisme naar een betekeniseconomie 156
4. Cultuurverandering in het dagelijkse gedrag 158
5. De tijd is rijp 159
6. Black swans versus green swans: systeem verandering is mogelijk 161
7. Benodigde ingrediënten om te komen tot systeem verandering 163
8. Benodigd leiderschap voor de transitie van kapitalisme naar betekeniseconomie 164
9. Nieuwe stockmarket op basis van gedeelde waarden 167
10. Handvatten voor de nieuwe leiders van de betekeniseconomie 169
11. Slot 171

11. WAT HET ZWAARSTE IS, MOET HET ZWAARSTE WEGEN: TOEZICHT OP ORGANISATIECULTUUR PRAKTISCH BENADERD VANUIT RISICOPERSPECTIEF 173
Steven Brassem
1. Inleiding: de uitdaging 173
2. Wat is organisatiecultuur en wanneer is deze effectief? 175
3. Risico en risicomanagement 177
4. Toezicht op cultuur: een proces in vijf stappen 184
5. Slotopmerking 191

12. DE IN CONTROL-VERKLARING (HET IN CONTROL-STATEMENT) EN DE VERKLARING OMTRENT RISICOBEHEERSING 193
Cees de Groot en Harold Koster
1. Inleiding 193
2. Waarom is ‘in control’ belangrijk en waarom de benaming verklaring omtrent risicobeheersing 195
3. Risicobeheersing in de Nederlandse Corporate Governance Code 196
4. Risicobeheersing en de ‘levensvatbaarheidsverklaring’ in de UK Corporate Governance Code en een vergelijking met de NCGC 198
5. Naar een Nederlandse verklaring omtrent risicobeheersing 200
6. Conclusie 203

13. DE SUCCESSION-FORMULE. WAT MAAKT SUCCESSIEPLANNING MAKKELIJK ÉN MOEILIJK? 205
Margriet Stavast
1. Inleiding 205
2. Successieplanning: de governance 206
3. Inzichten vanuit de literatuur: het belang van structuur en voorspelbaarheid 209
4. De rol van macht en timing 212
5. De Succession-formule 214

14. EEN KEUKENTAFELGESPREK TUSSEN TWEE ‘GENERATIES’ VOORZITTERS RVC 217
André Olijslager en Doede Vierstra

BI JLAGE 1: AUTEURSOMSCHRI JVINGEN 231
BI JLAGE 2: INHOUDSOPGAVE VAN EERDER VERSCHENEN
JAARBOEKEN CORPORATE GOVERNANCE 237