Voorwoord 11
Opmaat 12
Onzekerheid is overal
De toestand in de onoverzichtelijke wereld van nu 13
Waarom we overweldigende complexiteit graag hanteerbaar maken 14
Een hele geruststelling: dit boek bestaat uit drie delen 15
DEEL I 17
Alles onder controle: oude patronen, reflexen en gewoonten om niet-weten te bezweren
Hoe zie jij de werkelijkheid? 17
Onze hang naar controle is logisch, want gestuurd door ons reptielenbrein 18
Hoe we steeds hetzelfde doen, maar een ander effect verwachten 20
Alles onder controle, Individu - 1
Vijf hoofdpatronen die je ver kunnen brengen 21
Vijf hoofdpatronen die je dwars gaan zitten 23
De schaduwkant van (je) leiderschap ontkennen kost weinig moeite, zolang alles goed gaat 26
Alles onder controle, Individu - 2
Ruim baan voor de sterke leider 27
Wat weten leiders eigenlijk over zichzelf? En wat willen zij over zichzelf weten? 28
Geen licht zonder schaduw, ofwel hoe hoogmoedigen het lang vol kunnen houden 30
Waarom we oneindig veel nieuwsfeitjes verzamelen 33
Alles onder controle, Individu - 3
Welk nieuws neem je tot je? 33
Het gaat met de wereld echt beter dan je denkt 35
Veel deskundigen blijken minder over de wereld te weten dan chimpansees 37
Als je werk niet spannend is, kun je het juist spannend maken 38
Alles onder controle, Individu - 4
Hoe we onze eigen ongemakkelijke gevoelens op een ander plakken 39
Als je niet doorhebt dat er sprake is van projectie, ga je er gauw in mee 40
Overdracht heeft ook vaak een erotische kant, hoe bespreekbaar is dat? 41
Hoe de omstandigheden tot een kortstondige verliefdheid kunnen leiden 43
Wat vluchten in de zekerheid van het complot en het binaire denken je oplevert 45
Alles onder controle, Individu - 5
Een complottheorie schept duidelijkheid en geeft houvast 45
Zwart-witdenken doet meestal geen recht aan de complexe werkelijkheid 47
De dramadriehoek houdt velen bezig, maar wel op een vermoeiende manier 48
De meeste verschijnselen zijn nu eenmaal niet zwart-wit, maar complex 50
Als je de angst laat regeren, waar kom je dan uit? 52
Alles onder controle, Groep - 1
Managers sturen vooral op basis van rationele overwegingen (denken ze) 53
De angst wegorganiseren: een voorbeeld uit een ziekenhuis 54
Een team of groep heeft overleven als hoofdtaak 57
Basale veronderstellingen (basic assumptions) lijken wel ‘gedachten zonder denker’ 58
Hoe de almachtige leider en zijn volgelingen elkaar in een houdgreep hebben 60
Alles onder controle, Groep - 2
Hoe autocratische leiders opgaan, blinken en verzinken 61
Hoe meesters, volgelingen en omstanders een pervers systeem gaande houden 63
Bureaucratie als probaat middel om onzekerheid uit de weg te gaan 65
Alles onder controle, Groep - 3
De reclame van de paarse krokodil is niet overdreven 66
Bureaucratie werkt heel goed als bestrijder van onzekerheid 67
De rol van bureaucratie in de toeslagenaffaire 69
Bij bureaucratie is het oppassen geblazen; moet je bij bureaucratisme geen alarm slaan? 71
Wetenschappelijke bezweringsformules doen het goed 72
Alles onder controle, Groep - 4
Er bestaat zelfs een leerstoel over ‘niet-weten’ 73
‘Het is wetenschappelijk bewezen’ is een bezweringsformule 74
Een systeem ontdoet zich van dissidenten om ongemak te voorkomen 76
Een zondebok die niet uniek kan zijn, maar wel zo gezien wordt 78
Alles hermetisch afsluiten voelt in ieder geval veilig 80
Alles onder controle, Groep - 5
Onder gezonde omstandigheden kennen teams ‘ademende grenzen’ 81
Een crisis drijft groepsleden naar elkaar toe 83
Een team in nood sluit automatisch de buitengrens 84
Je kunt beter niet harder lopen dan de rest, want dan lig je eruit 86
Intermezzo: Wat is de werkelijkheid? Over leugens en andere feiten 88
DEEL II 93
Weetnietkunde: opties voor bedachtzaam omgaan met de complexe werkelijkheid
De werkelijkheid beamen 94
Van controle overgaan naar invloed uitoefenen 96
Weetnietkunde, Individu - 1
Controle loslaten, maar invloed gebruiken 96
In de winnaarsdriehoek zijn geen Omstanders 98
Je laat iets los, dat is spannend, en je krijgt er iets voor terug! 100
Helder zijn over je rol levert winst op 101
Hebben wij recht op geluk? 103
Weetnietkunde, Individu - 2
We lijken wel gebukt te gaan onder de ‘geluksdoctrine’ 103
Een zoektocht naar geluk kan het tegenovergestelde tot gevolg hebben 105
Omdenken is een vorm van omgekeerde controle 107
Leren dragen en verdragen 108
Weetnietkunde, Individu - 3
De vier fundamentele bekommernissen erkennen 108
Het is mogelijk om opgewekt ongemakkelijk te zijn 111
Welkom aan de Kleine Professor 114
Weetnietkunde, Individu - 4
Enige TA-theorie over egotoestanden 114
Jouw Kleine Professor weet meer dan je denkt 118
Soms is een oogopslag of een ogenblik genoeg 119
Zalig nietsdoen biedt vreugde en kost moeite 120
Weetnietkunde, Individu - 5
Nietsdoen is vaak niet zo zalig 120
Professionele intimiteit, bestaat dat? 122
Als de aandacht steeds intenser wordt 124
Wat het op kan leveren om met onderstromen te werken 125
Weetnietkunde, Groep - 1
Hoe je de diepte ingaat tijdens een spannende conferentie 126
Het ongezegde heeft meer invloed dan het gezegde 127
Raken je emoties het heden of het verleden? 129
Emoties kunnen waardevolle informatie geven over het hier-en-nu 130
Hoe een lid van het team onbewust kan werken voor het geheel 131
Zijn we toe aan een verschil? Over Functional subgrouping 133
Weetnietkunde, Groep - 2
Van nature hebben we het niet op veranderingen en verschillen 134
Deep Democracy maakt gebruik van afwijkende geluiden,
vanwege hun belang 137
Een moedig gesprek 139
Heldere grenzen zijn over het algemeen heel gezond 141
Weetnietkunde, Groep - 3
Heldere grenzen bieden het houvast dat we nodig hebben 142
Holacratie verleent iedere medewerker de verantwoordelijkheid die zij aankan 143
Van angst naar moed, een werkzaam alternatief 145
Weetnietkunde is een manier om de werkelijkheid onder ogen te zien 148
Intermezzo: Interviews ontspannen omgaan met niet-weten 150
Mirjam Kroeze-van Barneveld: Het hele proces is vol leermomenten 151
Erik de Haan: Zoveel mogelijk van de cliënt in de ruimte brengen en rigoureus waarnemen 153
Liesbeth Hermans: Mensen uitdagen om zelf na te denken 155
Bernd van den Bos: Voor een kunstenaar is kwetsbaarheid een vereiste 157
Maijke Receveur: De moed hebben om te geloven in wat nog niet bewezen is 160
Dirk de Wachter: Ik weet het niet, maar ik ben er wel 162
Marian Timmermans: ‘Niet-weten blijft spannend’ 164
Willem de Vos: Ik hoef de werkelijkheid niet een stap vóór te zijn 166
DEEL III 169
Ode aan het ongewisse
De massa is niet zo dom als we soms geneigd zijn te denken 169
Een bijvangst blijkt soms zomaar de hoofdprijs te zijn 170
Je kunt je voorbereiden op de gevolgen van een gebeurtenis (niet op de waarschijnlijkheid) 173
Planmatigheid is er zelden. Je waarheid delen kan wel 175
Als je vastzit, sta je op het punt iets te leren 176
Over de auteurs 177
Literatuur 178
