Berts keuze
De drang om over je leven te vertellen is van alle tijden, zou je zeggen. Mensen zullen toch altijd rekenschap af hebben willen leggen van hun daden? Zullen toch altijd hun kinderen een getuigenis hebben willen nalaten? Zijn toch altijd trots geweest? Dat zit een beetje anders, vertelt Arianne Baggerman in De storm die wij vooruitgang noemen. Voor 1800 werd er wel dagboek gehouden, maar niet fanatiek.
Rond 1800 veranderen er een aantal dingen. Politiek en maatschappelijk: de Franse revolutie brengt democratie en grotere gelijkheid naast jarenlange oorlog in heel Europa. De industriële revolutie grijpt diep in in de manier van leven: de klok wordt bepalender voor het ritme van de dag dan de zon. Daardoor krijgt tijd waarde en wordt ‘haar wel gebruiken’ een must. De bevolking verdubbelt in korte tijd door de toenemende welvaart. Er ontstaat een andere wereld. En hoe sneller die wereld verandert, hoe vaker mensen geneigd zijn vast te leggen wat ze kwijtgeraakt zijn. Of uit te leggen wat verdwenen is: het leven in een eenvoudige boerenmaatschappij, een reis met een trekschuit, de strenge schoolmeester met de plak, de diligence.
De storm die wij vooruitgang noemen zet je aan het denken over je eigen leven. Ook dat verandert in rap tempo. Leg het allemaal maar eens uit: elke avond aardappelen, groente en vlees. De gulden en het dubbeltje. Vakantie naar de Veluwe. Leren schrijven met een kroontjespen. Je moeder altijd thuis. Dat nadenken heeft een nadeel: je gedachten dwalen af bij het lezen. Voordeel: dan doe je langer over dit heerlijke boek.
Marjans keuze:
Simone van der Vlugt viert dit jaar een jubileum: al dertig jaar schrijft ze boeken voor jong en oud, die bijna stuk voor stuk bestsellers mogen heten. Aanvankelijk jeugdboeken, vervolgens literaire thrillers en de laatste jaren historische romans voor volwassenen. Haar nieuwste boek - opnieuw een lekker dikke pil - is Kruistocht van een koningin, over Isabella van Castilië, koningin van Spanje van 1474 tot 1504.
Simone van der Vlugt deed heel veel research voor dit boek, las ik in een interview, en dat is te merken: historisch zit het verhaal gedegen in elkaar. De topografie, de familierelaties, alles wordt uitputtend benoemd en uitgewerkt. Maar, en dat maakt het een echte Van der Vlugt, al die kloppende feiten zijn gegoten in een speelse verhaalstijl die de indruk wekt dat de gebeurtenissen zich afspelen in onze eigen tijd. Soms waren de dialogen in mijn optiek dan weer zo hip, dat ik de indruk had een van Simone van der Vlugts jeugdboeken in handen te hebben…
Desondanks is Kruistocht van een koningin over het geheel genomen een knap boek en wat mij betreft een soepel tussendoortje.
Berts andere keuze
Indië verloren rampspoed geboren, zei men ooit in koloniale zelfvoldaanheid. Maar wat is uit die rampspoed – de Japanse bezetting, de dekolonisatie, de terugkeer naar Nederland – een hoop mooie literatuur voortgekomen. Adriaan van Dis, Jeroen Brouwers en Jan Brokken schreven alle drie een trilogie over hun Indische herkomst. Drie grote schrijvers, alle drie geboren na de oorlog en alle drie verwond door een wereld die ze nooit echt gekend hebben.
De ouders van Jan Brokken zaten in interneringskampen op Celebes. Vooral de vader van Jan Brokken, zendeling, dominee, hield daar een trauma aan over. Een trauma dat hij verdrukte en wegdronk en waardoor Jan zijn vader nooit echt leerde kennen. In De kampschilders gaat hij op zoek naar die vader. En naar zijn moeder die toch iets ongeschondener uit de kampen kwam.
Op een dag wijst een lezer Brokken erop, dat zijn ouders kampgenoten waren van bekende schilders. Zijn moeder Olga zat in hetzelfde kamp als Maria Hofker, vader Han zat bij Willem Hofker en Rudolf Bonnet. Hij gaat op zoek: zou het niet mogelijk zijn dat Hofker of Bonnet zijn vader getekend hebben? Dat blijkt niet zo te zijn, maar door de portretten van medegevangenen komt hij wel een stapje dichterbij. De uitputting op de gezichten, de schurftige baarden, soms het veelbetekenende kruisje achter de naam op een portret.
Willem Hofker mocht doorwerken in het kamp. Bonnet had ruimte en afstand nodig en viel vrijwel stil. Maria Hofker tekende vanachter prikkeldraad de natuur buiten het kamp: om de ogen maar op het schone, mooie en vrije gericht te houden. Kunst als overlevingsmodus. Zo wordt het prachtige De kampschilders een ode aan de overlevingsdrang en de troostende waarde van kunst.
Marjans andere keuze
Historicus Josephine Quinn is niet voor een kleintje vervaard. Ze durfde het aan om de geschiedenis van de westerse wereld te schrijven, waarachtig geen sinecure… Behalve ontzag boezemde het lijvige boek Het Westen me ook verwondering in: wat had ze enorm veel woorden nodig voor haar stelling dat “ons” Westen niet slechts gebouwd is op de erfenis van de Griekse en Romeinse cultuur, maar veeleer op invloeden uit een veel groter gebied. Uit Egypte, uit de Arabische wereld, uit India, uit noordelijke streken.
Josephine Quinn (1973), hoogleraar Oude Geschiedenis aan St. Johns College, Cambridge, heeft vooral problemen met het zogenoemde ‘beschavingsdenken’, vertelde ze onlangs in een interview in de Volkskrant: “Het denken in beschavingen is een modern fenomeen. De term ‘beschaving’, als zelfstandig naamwoord, gaat maar terug tot de 18de eeuw. Het hele idee is een Europese post-renaissance-uitvinding, en onderdeel van wat ik ‘het beschavingsdenken’ noem. (…) In het beschavingsdenken is elke beschaving een afzonderlijke boom in een bos, met eigen wortels en takken, die allemaal van elkaar verschillen. Terwijl ik beschavingen zie als een bloemperk, waar individuele gemeenschappen en samenlevingen van elders worden bestoven. Dus via uitwisseling, communicatie en ontmoetingen.”
Deze visie werkte ze onvoorstelbaar gedetailleerd uit in zo’n 600 pagina’s, inclusief noten: dertig fascinerende hoofdstukken, elk voorafgegaan door een zeer welkom kaartje van het behandelde gebied, waarin ze talloze voorbeelden en bewijzen van haar inzichten beschrijft. Gelukkig ontbreekt ook de humor niet. Want het blijft een hele kluif, die vierduizend jaar geschiedenis.
Lees!! Boeken bieden rust, verdieping en kennis. Bij Managementboek en Jongbloed vind je naast management-, juridische en computerboeken gewoon alle boeken. Bekijk ons totale aanbod.
Over Marjan Maandag
Marjan Maandag is redacteur bij Managementboek.