De organisatorische uitdagingen die we in onze snelveranderende wereld hebben, worden misschien wel steeds urgenter, maar zijn zeker niet nieuw. Veel antwoorden en inzichten zijn de afgelopen vijftig jaar al door de wetenschap in kaart gebracht maar grotendeels buiten beeld geraakt.
Er worden enorm veel managementboeken geschreven. Elke maand weer. Dit toont wel aan dat we er nog niet echt uit zijn als het gaat om het reilen en zeilen van onze organisaties. Waarom gaan dingen zoals ze gaan? Hoe kunnen we het beter doen?
Alle boeken in mijn kast ten spijt, ging het een aantal jaar geleden tijdens een van mijn opdrachten niet zoals ik wilde. Ik stelde mezelf letterlijk de vraag: “Waarom gaan dingen nou nooit eens een beetje vanzelf?” Het was het begin van een leertraject dat nog steeds voortduurt en waardoor ik me uiteindelijk ook verplicht voelde tot het schrijven van mijn boek met de gelijknamige titel.
Het feit wil dat er ongelofelijk veel antwoorden op onze vragen al ruim een halve eeuw op de plank liggen. Al googlend en lezend ontdekte ik de wetenschap van de cybernetica. Netjes geformuleerd vertelt deze wetenschap hoe controlemechanismen en communicatiepatronen werken, maar simpeler gezegd beschrijft de cybernetica “hoe je dingen voor elkaar krijgt”. Kortom, hoe je zaken moet managen.
Eén cyberneticus steekt er voor mij met vlag en wimpel bovenuit. Al snel na die wanhoopskreet van een aantal jaar geleden leerde ik het werk van Stafford Beer kennen en werd hij mijn intellectuele held. Wat mij betreft hoort deze man thuis in het rijtje Newton, Darwin en Einstein, maar is hij voor ons vakgebied (management en organisaties) een stuk relevanter.
In mijn boek laat ik je natuurlijk kennis maken met Stafford Beer, maar vooral ook met zijn belangrijkste model, het zogenaamde Viable System Model. Dit model is gebaseerd op de werking van ons eigen zenuwstelsel en beschrijft effectief elke levensvatbare organisatie, of het nu de bakker op de hoek of een multinational is. En ook nog eens op een eenvoudige manier die elke middelbare scholier kan begrijpen.
Het zou mij niet verbazen als je jezelf nu, bij het lezen van deze preview, al afvraagt: “Maar als die cybernetica zo zinvol is, waarom heb ik er dan nog nooit van gehoord?” Het antwoord is dat de filosofie en uitgangspunten van de cybernetica in onze cultuur en maatschappij snel op weerstand stuiten. Het is alsof je een bankdirecteur vertelt dat het misschien toch niet zo handig is om zichzelf zulke enorme bonussen te geven. Het maakt niet uit hoe waar het is, hij zal waarschijnlijk toch niet naar je luisteren. De weerstand tegen cybernetica moet overwonnen worden. We moeten inzichten vanuit dit vakgebied als volwaardige argumenten mee gaan nemen in onze organisatorische uitdagingen. Ook daar besteed ik dus volop aandacht aan.
Al met al beschrijf ik in mijn boek niets dat niet ooit al eens eerder door wijze mannen en vrouwen is opgeschreven. Ik heb inmiddels een indrukwekkende stapel boeken over cybernetica aan mijn eigen bibliotheek toegevoegd. Mijn eigen bijdrage aan deze lijst is een boek dat deze belangrijke tak van wetenschap op een toegankelijke en bondige manier aanbiedt. Cybernetica voor beginners zogezegd.
Ik hoop dat ik je aan kan steken met hetzelfde virus waar ik door getroffen ben. Ik beloof je dat je de organisatie of organisaties waarin je rondloopt door een hele andere bril zult gaan bekijken.
Ed van der Winden is opgeleid als informaticus. Als enterprise architect begeleidt hij met het bedrijf DoITogether al jaren bedrijven op het gebied van automatisering. Als rechtgeaard cyberneticus heeft hij een broertje dood aan specialisatie en hij heeft zich dan ook bekwaamd in vele verschillende vakgebieden, van wiskunde, statistiek en natuurkunde tot aan filosofie, psychologie en sociologie. De laatste jaren loopt de cybernetica als een rode draad door alle adviezen van DoITogether heen. Zijn eerste boek Waarom gaan dingen nou nooit eens een beetje vanzelf? vertelt waarom.
