Will Tiemeijer, onderzoeker van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), betwijfelt in zijn boek Wat 93,7 procent van de Nederlanders moet weten over opiniepeilingen of kiezers hun keuze laten beïnvloeden door de populariteit van een kandidaat. Dit zogenaamde ‘bandwagon-effect’ is volgens hem nog nooit wetenschappelijk aangetoond.
Een verklaring voor het onuitroeibare geloof in het bandwagon- en zijn tegenhanger het underdog-effect heeft hij wel. Tiemeijer vermoedt dat het komt door een ander psychologisch mechanisme, waarvan het bestaan wel overtuigend is aangetoond: het zogenaamde derdepersoons-effect. "Dit houdt in dat veel mensen geloven dat massamedia grote invloed hebben op anderen, maar dat zijzelf relatief ongevoelig zijn voor die invloed."
Hebben peilingen dan helemaal geen invloed op wat mensen stemmen? Nee, zegt Tiemeijer, "die invloed is er wel degelijk, maar moet gezocht worden in het strategisch stemmen". Dat is volgens de auteur iets anders dan de "leeghoofdige, affectief gedreven wijze die bij bandwagon- en underdog-effecten wordt verondersteld". Strategisch kiezen is, zo stelt hij, een beredeneerde, verstandelijke keuze. “Hiervan is sprake als mensen niet stemmen op de partij die inhoudelijk het dichtst bij hun voorkeur ligt, maar op een andere partij, vanuit de calculatie dat zo de kans wordt vergroot op de regeringscoalitie of de premier die zij prefereren."
In de Amerikaanse voorverkiezingen is er ook sprake van strategisch stemmen. Mensen die een persoonlijke voorkeur hebben voor Clinton, kunnen bijvoorbeeld toch stemmen op Obama omdat hij het land meer zou kunnen verenigen. Ook binnen de partij wordt Clinton als splijtzwam gezien. Overtuigd Democraat en opiniepeiler James Zogby schreef gisteren in de Huffington Post een opiniestuk getiteld Hillary Clinton Should Address Race, Now. “Wachten is geen optie”, stelt hij. Haar doorzettingsvermogen noemt hij “vergif”.
(Op Boekcover.nl een uitgebreide analyse over het fenomeen bandwagon-effect.)
Over Steven de Jong
Steven de Jong is zelfstandig redacteur (Stevenschrijft.nl) en schrijver van de roman Bezorgde burgers (Lebowksi). In 2023 reageerde hij, namens Stichting Support Stotteren en Start Foundation, op tachtig vacatures met de vraag of de functie ook openstaat voor gekwalificeerde kandidaten die stotteren. Een ontluisterende verkenning waarvan hij verslag doet in De kracht van het verschil (Durden).
