Mijn nieuwste boek Nepnieuws, een wereld van desinformatie wil op die vraag een bruikbaar antwoord geven. Het is een vademecum voor wie in zijn beslissingen af wil gaan op betrouwbare en geverifieerde informatie.
Je moet dan allereerst weten hoe nepnieuws werkt en hoe nepnieuws tot ontwikkeling is gekomen. Het fenomeen staat weliswaar sinds een paar jaar in het centrum van de belangstelling, maar het is misschien wel zo oud als de mensheid. De Egyptische farao's hadden er al een handje van de feiten naar hun hand te zetten. De Romeinse auteurs Livius en Vergilius, wier werken nog steeds op het gymnasium worden vertaald, schreven betaald ter meerdere eer en glorie van Augustus, de eerste keizer van het Romeinse Rijk. Ze hielpen hem om een mythe in stand te houden over de afkomst, de grootsheid en het prachtige karakter van de Romeinen.
Het gebruiken van nepnieuws om U te misleiden heeft echter in de twintigste eeuw een aantal professionaliseringsslagen doorgemaakt waardoor het nu een nog effectiever strategisch instrument is geworden.
Informatie is macht. Wie sneller en beter dan anderen op de hoogte is, heeft een voorsprong van betekenis. Men kan die nog eens vergroten door de informatiestromen aan anderen te controleren zodat zij juist extra op achterstand worden gezet.
Vandaar dat U als inwoner van een welvarend land dat deel uitmaakt van het grootste economische blok ter wereld, de Europese Unie, een target bent. Een goede nieuwsmanipulator kleedt zijn verhalen en zijn verdichtsels zo in dat U ze graag wilt geloven. Omdat ze passen bij Uw vooronderstellingen. Of hij combineert elementen in zijn boodschap zo dat ze bij U onontkoombaar tot de conclusie moet leiden, die hij gewenst acht. Laten we maar een heel concreet voorbeeld geven: er zit meer achter dat ongeval met de MH17, veel meer dan er in het regeringsonderzoek staat. En de regering is bang om de onderste steen boven te halen. Dit is wat de Russische overheid graag ziet dat U denkt. Want het leidt de aandacht af van het feit dat de MH17 door een raket, afkomstig uit een Russisch arsenaal, is getroffen.
Vandaar ook dat zoveel machthebbers U proberen te paaien met de belofte dat zij U wel van nepnieuws zullen afschermen, dat zij U dat moeizame werk uit handen zullen nemen om kaf van koren te scheiden. Laat het maar aan ons over, brave burger. Wij hebben immers het beste met U voor.
Dat noemen ze wel eens de duivel uitdrijven met Beelzebub. U zult al zelfbewuste burger in een volwassen democratie zelf met het nepnieuwsprobleem moeten dealen. Dat kan geen ander voor U doen, tenzij U bereid bent zich van burger te laten degraderen tot gemanipuleerd onderdaan.
Nepnieuws, een wereld van desinformatie, legt met voorbeelden uit heden en verleden de methoden en de technieken van de nepnieuwsfabrikanten bloot. Een hoofdstuk heet zelfs: ‘Thuis nepnieuws maken’.
En het laat ook zien dat U zich best kunt verweren tegen nepnieuws. Als je maar weet hoe. Als je dat vademecum van mij maar bij de hand hebt.
Han van der Horst (1949) is historicus. Hij heeft tal van boeken op zijn naam staan, waaronder The Low Sky understanding the Dutch, Nederland de vaderlandse geschiedenis van de Prehistorie tot nu en Rotterdam, Bruid van de Maas. Van Prehistorie tot nu. Nepnieuws, een Wereld van Desinformatie, verscheen in de derde week van februari 2018.
