‘Generatie Z is niet lui’

Wie zijn generatie Z en welke kenmerken hebben ze?

In de definitie die wij hanteren gaat het om jongeren die geboren zijn tussen 1996 en 2012. Het is de eerste generatie die letterlijk met haar telefoon is opgegroeid en vanaf het moment dat ze zich van haar omgeving bewust is geworden al op sociale media zit. Het tweede opvallende kenmerk is dat die formatieve jaren samenvallen met een samenleving die voortdurend in crisis is, of het nu gaat om het klimaat, uitzichtloze conflicten als de oorlogen in Gaza en Oekraïne, of de coronapandemie. Daarmee is het ook de eerste echt global generation. Omdat iedereen via platformen als TikTok en Instagram hooguit twee kliks van elkaar verwijderd is, zie je overal ter wereld hetzelfde soort generatie Z-gedrag.

In hoeverre onderscheiden ze zich van generatie Y, de millennials?

Het verschil met GenY is dat ze anders zijn opgevoed. Millennials zijn doorgaans kinderen van babyboomers, waardoor ze een tikje anti-autoritair, individualistisch en overtuigd van hun eigen rechten zijn. Hun formatieve jaren lagen in de jaren negentig, toen het, zeker in het Westen, economisch goed ging en er veel optimisme heerste over bijvoorbeeld het eind van de Koude Oorlog en de komst van het internet.

Aan die onbezorgdheid kwam in de jaren daarna op hardhandige wijze een einde, met de terroristische aanslagen op het World Trade Center van elf september 2001 en de daaruit voortvloeiende oorlogen in Afghanistan en Irak, gevolgd door de financiële crisis van 2008. Daardoor hebben GenY’ers een dubbele kijk op het leven, met veel twijfels over hun keuzes.

GenZ’ers zijn daarentegen opgevoed door GenX, ook wel bekend als de generatie Nix, die volwassen is geworden in de jaren tachtig. Dat waren tijden van economische neergang, krakersrellen, binnensteden die verkrot waren, straatcriminaliteit, jeugdwerkloosheid van meer dan twintig procent. Toen die jongeren eenmaal zelf kinderen kregen, hebben ze dat crisisgevoel vervolgens doorgegeven.

Hoe heeft GenZ u persoonlijk verrast?

We gingen er aan het begin van ons onderzoek vanuit dat dit een hel-en-verdoemenisverhaal zou worden over de jeugd van tegenwoordig, al was het maar vanwege het nihilisme van hun ouders. Maar het tegendeel was het geval. Het verbaasde ons hoe optimistisch en positief jonge mensen over het algemeen zijn, in weerwil van alles.

Als ik als GenX’er kijk naar de toekomst met al haar klimaatonzekerheid en geopolitieke stress, dan zie ik alleen maar donkere wolken. Maar deze generatie heeft echt het gevoel dat technologische innovatie dat allemaal zal oplossen en dat het uiteindelijk allemaal goed komt. Misschien is dat naïef, maar dat vertrouwen in jezelf en in de toekomst heb je wel nodig als je de wereld wil veranderen.

Tegelijkertijd zie je ook veel woede, helemaal op het zuidelijk halfrond, waar zo’n zestig procent van de bevolking jonger is dan 25. Daar manifesteert de onvrede met onrecht, corruptie en een gebrek aan economische mobiliteit zich in activisme, zoals we onlangs konden zien bij de rellen in bijvoorbeeld Madagaskar, Nepal, Marokko, Chili en Peru. En dat gaat de komende jaren op nog veel meer plekken gebeuren.

Hoe functioneert GenZ op de werkvloer?

Om te beginnen kennen GenZ’ers geen hiërarchie. Ze pikken het niet als een ander zich dominant opstelt of zich op zijn of haar senioriteit laat voorstaan. Als je online opgroeit, is je sociale omgeving immers een verzameling netwerken, en die zijn plat en horizontaal georganiseerd. Ze denken daarom heel erg in gelijkwaardigheid, want in een netwerk is ook iedereen gelijk.

Nu ze het bedrijfsleven instromen, leidt dat tot problemen, want ze worden gedwongen om in systemen te functioneren waarin ze zich niet thuis voelen. Daar komt nog bij dat ze tijdens de coronacrisis twee jaar aan socialisatie hebben gemist, juist in een periode waarin je als jongere verder dan je eigen gezin gaat kijken en leert hoe je betekenisvolle relaties en vriendschappen met anderen aangaat. Die tijd moeten ze nu inhalen, met alle onzekerheid en gedoe vandien.

Hoe ga je daar als manager mee om?

Een van de punten die wij maken is dat je als leidinggevende van motivatie naar inspiratie moet gaan. GenZ’ers willen een punt op de horizon waarbij ze onderdeel van het proces worden, weten wat hun bijdrage is en medeverantwoordelijk voor het resultaat zijn. Dat is iets heel anders dan iemand een opdracht geven en hem of haar belonen met een bonus als hij of zij het goed doet.

Jongeren willen op de werkvloer daarnaast zekerheden, niet alleen over hoeveel ze gaan verdienen, maar ook de garantie dat de bedrijfscultuur niet toxisch is. Het is een gestresste generatie die heel erg behoefte heeft aan rust in het leven. Een mentale balans is een van de belangrijkste randvoorwaarden om ergens te werken, en als ze dat niet vinden, zijn ze zo weer verdwenen.

Waarmee overigens niet is gezegd dat GenZ’ers lui zijn. Ze zijn hoger opgeleid dan voorgaande generaties, hebben er tijdens de studie meestal nog een baan bij om die gefinancierd te krijgen, en doen er vaak ook nog eens zorgtaken bij. Dat maakt het voor hen ook zo belangrijk om de juiste balans te vinden tussen formeel en informeel werken.

Hebben ze ook leiderschapspotentieel, gezien hun vertraagde sociale ontwikkeling?

Ze zijn nog te jong om daar een eensluidend antwoord op te geven. Wat we uit onderzoek al wel kunnen opmaken, is dat GenZ’ers weliswaar heel ondernemend zijn, maar niet zo’n behoefte hebben om ondernemer te worden. Een grote groep voelt zich nog niet capabel genoeg om leiding te nemen en heeft echt nog wel steun nodig. Maar met het juiste mentorschap zou het best kunnen dat we over tien jaar een hele generatie aan empathische, kritisch denkende leidinggevenden hebben klaarstaan.

Uiteindelijk is het met de generatie Nix ook goed gekomen.

Bijna alle managementposities zijn inmiddels ingenomen door GenX’ers, ja. Die nihilistische No Future-mensen, die leiden nu de BV Nederland. Eigenlijk moet je daar niet te lang over nadenken, haha.