Contextueel leiderschap

Arnold Roozendaal ontwikkelde de Referentiemethode. Een soort draaiboek voor de diagnose en ontwikkeling van contextueel leiderschap, waarbij een leidinggevende nadenkt over de vraag: 'Is datgene wat de organisatie van mij verwacht ook datgene wat daadwerkelijk bij mij past als leidinggevende?' In juni 2008 promoveerde hij aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. 'Contextueel leiderschap', zijn proefschrift, is geen vlot lezend verhaal, dus geen pageturner, maar een zeer doorwrocht wetenschappelijk werk, waarin Roozendaal een lans breekt voor een betere kijk op de leider als persoon in de context van de organisatie én binnen de context van een maatschappelijk krachtenveld. Soms is wat een leider wil en wat hem drijft niet datgene wat de organisatie van hem verwacht. Als hier sprake is van een grote onbalans, hanteert de leider een overleefstrategie in plaats van een leefstrategie. Succesvol leiderschap in de ene context betekent niet per definitie succes in een andere context. De Referentiemethode levert dus geen pasklare, uniforme leiders op. Volgens Roozendaal is contextueel leiderschap (het eerste veld in het INK-managementmodel) ook veel breder dan alleen medewerkers die formeel aangesteld zijn als leidinggevenden. Het zit veel dieper en breder in de organisatie. Leiderschap is een verantwoordelijkheid van alle medewerkers in een organisatie, waarbij men zich verantwoordelijk voelt voor het gedrag van een ander en elkaar daarop aanspreekt. Zo krijgt leiderschap zijn invloed in de haarvaten van de organisatie. De Referentiemethode zorgt er voor dat men op de verschillende niveaus in een organisatie (strategisch, tactisch en operationeel) de dialoog aangaat over de verschillende waardesystemen die men hanteert. Want bij verschillen bestaat het gevaar dat men elkaar wel spreekt, maar niet 'hoort'. De Referentiemethode voorkomt dat. Hiermee kijkt u gezamenlijk naar de organisatie en gaan mensen op zoek naar wat hen persoonlijk drijft, motiveert en inspireert. Dat leidt soms tot bevestiging van het leiderschap, maar soms ook tot keuzes voor een andere werkkring. Drie personen zijn in de Referentiemethode van belang voor de ontwikkeling van de leidinggevende: de externe consultant, de interne programmamanager en de counselor voor de individuele feedback. Dat toont aan dat de Referentiemethode wel een erg omvangrijke methode is. Roozendaal geeft dat zelf ook toe. De beschrijving van een drietal casestudies bij de politie, de gezondheidszorg en de bouw bewijst echter, dat deze methode werkt. Of dat ook voor andere sectoren geldt, moet nog nader onderzocht worden. Is 'Contextueel leiderschap' een interessant boek? Ja, zeker! Er staat heel veel informatie in de 315 bladzijden, waaronder ook heel praktische informatie, zoals de Motivector-vragenlijsten. Het blijft echter een proefschrift dat in de eerste plaats bedoeld is om wetenschappelijke verantwoording af te leggen; je moet er dus wel even voor gaan zitten. Dat is jammer. Want de inhoud is de moeite waard. Een populair-wetenschappelijk uitgave zou de toegankelijkheid vergroten. Maar ben ik overtuigd geraakt van de noodzaak om de Referentiemethode ook zelf te gaan toepassen? Nee, daarvoor vind ik de methode te veelomvattend. Zeker bij de huidige turbulentie in de economie lijkt mij een methode om leiderschap te ontwikkelen die ruim een jaar veel inzet vergt van heel veel medewerkers, te veel gevraagd. Die inzet is harder nodig om te overleven. Maar mogelijk bedoelt Roozendaal dat juist met: aandacht voor de context.