Naím’s opening is sterk. Hierin introduceert en definieert hij de term macht en beschrijft hij het verval van harde dwang - en hindermacht. Met een aantal praktische voorbeelden beschrijft Naím hoe je hedendaags minder slagkracht hebt met verworven macht dan in het verleden. Dit verschijnsel vindt niet alleen plaats in de politiek, maar ook in het mondiale bedrijfsleven, binnen kerken, vakbonden en binnen de academische wereld. Naím ziet traditionele machtsbarrières zoals regels, reguleringen en opstartkosten verdwijnen. Mede hierdoor krijgen micromachten de kans om zittende structuren en blokken te bedreigen. In alle sectoren neemt hij hetzelfde proces waar dat hij samenvat in drie revoluties.
Deze revoluties vinden vaak tegelijkertijd plaats en versterken elkaar in kracht: - Meerrevolutie: meer en beter opgeleide mensen die moeilijker te controleren zijn. - Mobiliteitsrevolutie: meer migratie en communicatie, minder regulering. - Mentaliteitsrevolutie: niks voor lief nemen; veranderende waarden, normen en standaarden. De auteur neemt ons met diverse praktische voorbeelden aan de hand en beschrijft de gevolgen van deze drie revoluties. Vernieuwend aan Naím’s aanpak is echter dat hij bijvoorbeeld niet alleen de hegemonie van de Verenigde Staten bedreigd ziet worden door deze drie revoluties, maar dat álle landen ter wereld hier last van hebben. Verder ziet hij de mondiale markten horizontaler worden. Volgens Naím leidt de globalisering niet tot meer concentratie van macht en middelen, maar juist tot meer concurrentie. Grote gevestigde namen verliezen hierdoor hun monopolies en kartels en kleine spelers en bedrijven kunnen hierdoor ineens exploderen. Concrete voorbeelden liggen, ook in Nederland, voor het oprapen. Denk aan de recente moeilijkheden van de V&D, aan de opkomst van bedrijven zoals Uber en Airbnb en de hiermee samengaande weerstand van dominante spelers in deze markten. Naím beschouwt dit echter als een doorgaande ontwikkeling; ook de nieuwe spelers in de markt zullen hun positie niet lang vast kunnen houden en moeten delen met nieuwe en andere spelers. Dit gaat niet alleen op in het bedrijfsleven, maar ook binnen NGO’s en andere non-state actors. Denk aan Al Qaida, dat zijn radicale hegemonie tegenwoordig moet delen met IS en voorbij is gestreefd in aantrekkingskracht. Gaandeweg de hoofdstukken neemt de auteur ons mee langs diverse thema’s zoals politiek, economie en religie en geeft hij diverse voorbeelden van de drie revoluties. Het boek is echter weinig uitgesproken in wat de gevolgen zijn voor ons politieke en economische systeem. In de laatste twee hoofdstukken probeert Naím hierop een antwoord te formuleren, hierin slaagt hij maar half. Hij beschouwt het verval van macht in eerste instantie als een positieve ontwikkeling, daar een meer horizontale samenleving en wereld zal leiden tot een democratischer wereld. Tegelijkertijd zet hij zijn kanttekeningen bij een gebrek aan gezag en beschouwt het verval van macht van traditionele spelers als een gevaar voor het ondernemen van collectieve acties en het zoeken naar oplossingen. Een echte concrete aanbeveling voor deze situatie biedt de auteur echter niet. Volgens Naím moeten we vooral oppassen voor demagogen en ‘vereenvoudigers’ en op zoek gaan naar een nieuw verhaal; vooralsnog lijkt de auteur zelf echter te stranden in het uitstekend beschrijven van de ontwikkelingen en brengt hij ons niet de stip op de horizon waar we volgens hem naar op zoek zijn. Waar hij wel in slaagt is het bieden van inspiratie en duiding voor de veranderende wereld om ons heen. Het is daarmee aan mijn eigen generatie om Naíms observaties ter harte te nemen en zijn revoluties te gebruiken om opnieuw structuur aan te brengen in de interessante tijden waarin we ons momenteel bevinden.
Over Ruud Schapenk
Ruud Schapenk is adviseur bij Adviestalent. Adviestalent leidt jonge talentvolle academici op tot breed inzetbare adviseurs en managers. Adviestalent is een initiatief van Twynstra Gudde.