In het voorwoord stelt Vaclav Havel zich de vraag: Waarom zijn wij zo afhankelijk van dat onophoudelijke groeien? Deze vraag is de rode draad van het boek. Vandaag de dag lijken wij doorgeschoten te zijn: we zijn te sterk gericht op de materiële wereld en te weinig op de innerlijke, spirituele wereld. Als de huidige crisis íets duidelijk heeft gemaakt, is het wel dat economen de toekomst niet kunnen voorspellen. Economen staan voor de vraag, aldus de auteur, of zij werkelijk geloven in hun modellen. Geloven zij werkelijk dat de mens een rationeel handelend en kleingeestig egoïstisch wezen is?
Sedlaceks kritiek op zijn eigen vakgebied is dat de economie te veel op calculatie is gebaseerd en te weinig op gevoel en intuïtie. De wijze waarop de huidige crisis wordt aangepakt zal de auteur bepaald niet aanspreken - we moeten niet zozeer bezuinigen maar matigen. We leven in een consumptiemaatschappij waarin we steeds meer willen hebben. Dat is een van de grootste problemen, maar daar horen we de economen niet over, stelt Sedlacek. Integendeel, zij jagen de boel alleen maar op met hun groeimodellen. Sedlacek neemt zijn lezers mee naar de oudheid en begint bij het Gilgamesj-epos en via het Oude Testament, de Hebreeërs, de Stoïcijnen, de econoom Adam Smith, en de filosoof Mandeville belandt hij bij de recente crisis. Als lezer ben je dan wel een stuk wijzer - je kijkt wat breder en begint te begrijpen waar de auteur zich druk over maakt. Hij beschrijft een prachtige lijn over moraliteit die begint bij Kant en eindigt bij Mandeville. De lezer krijgt duidelijk uiteengezet dat de moraliteit, beginnend bij Kant, streng werd gerespecteerd, maar dat hedonistische principes zoals genot en plezier gaandeweg belangrijker werden. Bij Mandeville waren die op hun hoogtepunt. Sedlacek stelt zich halverwege het boek de vraag: Hoe heeft het zover kunnen komen dat we de moraliteit zo uit het oog zijn verloren? Het antwoord zoekt hij bij de filosoof Mandeville die de relatie tussen economie en ethiek op zijn kop zette: hoe meer egoïsme er is, des te beter dat is voor de economie. Deze filosoof, die niet zo bekend werd als de econoom Adam Smith, lijkt toch enorme invloed te hebben op het huidige handelen van veel leiders. Maar Sedlacek concludeert dat menselijk gedrag niet kan worden verklaard uit een enkel (egoïstisch) principe. De economie, die gerekend kan worden tot de sociale wetenschappen, gaat naar zijn smaak te veel uit van een mechanische, wiskundige, deterministische en rationele wereld. Andere disciplines zoals filosofie, theologie, antropologie, geschiedenis, cultuur, psychologie, sociologie moeten ook hun rol gaan spelen in de economie. Of in de woorden van de auteur: 'De economie heeft niet nog meer wiskunde nodig maar meer van al het andere.' Al met al een geweldig boek van een econoom mét een visie.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
