Uitverkoren maar niet bevlogen

In deel 1 neemt de auteur snel afstand van zijn moeder die nog steeds intensief contacten onderhoudt met de 'foute zijde'. Zijn kinderjaren worden beschreven onder het kopje 'Mijn verwarrende jeugd'. Gezien ontmoetingen met oud-nazi's en vele Nederlandse NSB'ers is die titel verklaarbaar. Toch blijkt deze informatie voor de rest van het boek niet van waarde, er wordt namelijk verder niet meer aan gerefereerd. En dat geldt ook voor de verhalen over zijn ontmoetingen met Fentener van Vlissingen en zijn bezoekjes aan paleis Soestdijk. De analyse van het Nederlandse bestuursmodel is grondig en goed. Zijn ervaring als bestuursadviseur en brede netwerk in het bedrijfsleven komt hier goed van pas. Rost van Tonningen is kritisch over het Rijnlandse model. Te veel tijd gaat volgens hem verloren met overleg en slappe compromissen. Het boek is actueel, geeft voorbeelden over het kabinet Balkenende (terugdringen administratieve lasten, sanering onder Kamers van Koophandel), maar kan daardoor ook snel verouderd raken. Rost van Tonningen ruimt ook veel pagina's in voor een beschouwing op Nederlands politiek leiderschap. De regentenpolitiek is nog steeds dominant aanwezig, constateert hij. Nederland werkt met informateurs, lange regeerakkoorden en vanwege partijpolitieke redenen worden wetsvoorstellen weggestemd, terwijl men inhoudelijk de wet zou willen steunen (bijvoorbeeld de PvdA die tegen de gekozen burgemeester stemt). Rost van Tonningen constateert verder dat Nederland een te grote bureaucratie kent in ziekenhuizen, scholen en overheden. Er wordt veel vergaderd, weinig besloten en vooral gezocht naar breed draagvlak. Vakmanschap is ondergeschikt geworden aan managen. Op een gegeven moment wordt een lijst met 'echte leiders' gepresenteerd, waarop onder andere Willem van Oranje, Oldebarnevelt, Michiel de Ruyter, Thorbecke, Drees en Lubbers een plaatsje hebben gekregen. Wat zijn dan de oplossingen? Managers moeten relationeel en taakgericht zijn. Met andere woorden: de nieuwe leiders moeten 'change agent' zijn. Want leiders zijn onmisbaar bij verandering. In de beschrijving van de ideale situatie krijgt de HRM-functie nog een forse draai om de oren. In plaats van beoordelingen aan de hand van ingewikkelde formulieren, of medewerkers op standaardtrainingen sturen, moet de HR-manager zich richten op de gewenste veranderingen en op management development. De onvermijdelijke vraag die een recensent dient te beantwoorden, is of het een goed boek is. Hij moet een mening geven. 'Uitverkoren, maar niet bevlogen' laat zien hoe moeilijk het is om een goed managementboek te schrijven. De auteur kan niet ontzegd worden dat hij veel heeft gezien en meegemaakt. Verder kan ik een heel eind meegaan in zijn voorstellen op weg naar zichtbaar en inspirerend leiderschap. Maar toch. Het boek leest niet gemakkelijk, en het is soms te veel een egodocument in plaats van een leerzaam managementboek. Er had meer in gezeten.