Tot uw dienst

Door in dialoog te gaan, door niet alleen te denken maar vooral te doen, door te praten met in plaats van over de burger, ontstaat een overheid waar openheid, authenticiteit en transparantie centraal staan. Helaas beperken de schrijvers van Tot uw dienst zich tot het beschrijven van het ideaal en gaan zij niet in op de vraag hoe daar te komen. Wat als eerste opvalt is de indeling van Tot uw dienst. Het lijkt geïnspireerd op de ‘voor Dummies’ reeks met pictogrammen met kleine dinosaurusfiguurtjes, losse blokjes met ‘weetjes’ in de hoofdtekst en grappig bedoelde commentaren. De dinosaurus staat voor hoe het niet moet binnen de overheid: met zichzelf bezig zijn, egotripperij, eigen macht uitbreiden, kortom dinogedrag. Het leidt mij als lezer af van de bedoeling die de schrijvers hebben, namelijk een pleidooi houden voor een nieuwe, moderne overheid. De schrijvers noemen zichzelf Dinobusters, een groep enthousiastelingen die de overheid willen veranderen. Zij willende de overheid omvormen tot een zwermorganisatie met een kleine kern vast personeel en daaromheen flexibele, ‘mobiele’ departementen. De cultuur van de Dinobusters zoals zij die zelf omschrijven: herkennen wat men ziet, zeggen wat men denkt, doen wat men zegt, zeggen wat men doet. ‘Tot uw dienst’ is bedoeld als een langgerekt essay. Een essay is een literaire tekst, die in dienst staat van het leveren van een overtuigend betoog, zij het zonder dat er sprake is van een expliciet gegeven wetenschappelijke verantwoording. Daarin is ‘Tot uw dienst’ wat mij betreft niet geslaagd. Ik zou het meer een pamflet noemen, een poging om de publieke opinie te beïnvloeden met informatie uit de eerste hand. De schrijfsters werken immers allen binnen de Vlaamse overheid. Die informatie uit de eerste hand biedt trouwens een interessant kijkje in de keuken van de Vlaamse overheid. De schrijfsters beschrijven de bureaucratie met haar procedures en structuren die door politiek leiderschap wordt gebuikt of misbruikt om macht, controle en invloed uit te oefenen. Dit leidt tot allerlei uitwassen in de ogen van de auteurs: bureaucratisme, rigiditeit, uitstelgedrag, afstand tot de klant. Het zijn allerlei mechanismen die er voor zorgen dat de medewerkers van de overheid vooral daar blijven functioneren. Daar worden ze in Vlaanderen (nog meer) bij geholpen dan in Nederland: het statuut (het is niet simpel ambtenaar te worden in Vlaanderen. Er geldt een uitgebreide procedure tot aan een examen toe), de gouden kooi van verworven rechten, de prikklok die tot allerlei extra verlof leidt; allerlei instrumenten die men gebruikt om het zichzelf prettig te maken. Nancy De Vogelaere, Joke Renneboog en Elke Wambacq pleiten voor een andere moderne overheid. ‘Het echte debat moet gaan over de moderne overheid die in de toekomst zal kunnen blijven leveren wat wij er met ons allen van verlangen, op een manier zoals we dat verwachten en tegen een kostprijs die we ons willen veroorloven’. Dat Vlamingen verschillende verlangens en verwachtingen hebben, daar gaan zij verder niet op in. Ook blijft onduidelijk hoe zij de verandering van de overheid vorm willen geven. Wellicht doen zij dat in ‘Tot uw dienst – het vervolg’. Dat hoop ik van harte.