Twintig maanden knettergek

Tijdens de twintig maanden dat Ella Vogelaar Minister van Wonen, Wijken en Integratie was, hield haar partner Onno Bosma een dagboek bij over haar wederwaardigheden onder de Haagse kaasstolp. Oorspronkelijk was het niet de bedoeling dit privédagboek te publiceren. Maar nadat Wouter Bos Vogelaar had gedwongen af te treden omdat zij niet meer gezaghebbend zou kunnen optreden, besloot het paar alsnog om het dagboek te publiceren. Dat gaf Vogelaar de kans haar kant van het verhaal te vertellen. 'Twintig maanden knettergek' is de titel van deze verantwoording, met een verwijzing naar een betiteling die Geert Wilders aan de minister gaf. Veel hard nieuws valt in dit dagboek niet te lezen. Het boek is dus niet interessant vanwege zijn nieuwswaarde, wél vanwege de inkijk in de mores van de Haagse politieke en ambtelijke wereld. En die inkijk stemt niet vrolijk. Het beeld dat Vogelaar schetst van partijleider Bos is niet positief. Niet omdat hij Vogelaar naar huis heeft gestuurd, maar vanwege de manier waarop hij het PvdA-smaldeel in het kabinet aanstuurt. Er is weinig echt onderling overleg tussen de PvdA-ministers: Bos bepaalt de agenda. Er is veel verdeel en heers en het smaldeel heeft geen idee wat het heeft aan gezamenlijke doelstellingen in het kabinet. Uit het boek komt een beeld naar voren van PvdA-bewindslieden die als gemeenschappelijk kenmerk hebben dat zij contributie betalen aan dezelfde partij en dat zij door Bos zijn uitverkoren tot hun hoge ambt. De verhouding tussen Bos en Vogelaar wordt in de loop van de maanden steeds bitser. Dat Vogelaar haar ontslag niet aan heeft zien komen, moet ze vooral zichzelf aanrekenen. Maar dat het zover gekomen is, mag Bos zich aanrekenen. Ella Vogelaar komt uit 'Twintig maanden knettergek' naar voren als iemand die op alle fronten strijd moest leveren. Met Wouter Bos, met andere bewindslieden, maar ook met maatschappelijke stakeholders en met haar eigen ambtenaren. Zij moet in haar twintig maanden van haar ministerschap behoorlijk eenzaam zijn geweest. Geen wonder dat zij genoot van de bijeenkomsten met bewonersgroepen en migranten waar zij altijd hartelijk werd ontvangen. Aan dat warme bad ontleende zij energie. Maar met de groepen waarmee ze haar werk moest doen, was er voortdurend strijd. Vooral het beeld van haar ambtenaren, ook van topambtenaren, is weinig positief: zij leveren kwalitatief onvoldoende stukken, denken te weinig strategisch na, verwerken haar opmerkingen niet of nauwelijks en leven zich niet in haar denkwereld in. Met als gevolg dat de minister soms tot midden in de nacht nota's en toespraken zat te corrigeren. Met grote regelmaat kwam ze thuis met vijf of zes loodgietertassen vol met ambtelijke stukken waarover zij moet beslissen. Dat is echt gekkenwerk. Elke organisatie die dat zijn topman of -vrouw aandoet, deugt niet. Of de ambtenaren inderdaad kwalitatief onvoldoende werk leverden, kan op grond van dit dagboek natuurlijk niet beoordeeld worden. Wel ken ik ministers die andere ervaringen hebben met dezelfde ambtenaren. Het boek is geschreven door de partner van Ella Vogelaar, Onno Bosma. Vogelaar heeft de tekst gescreend en aangepast. Bosma komt uit het boek naar voren als een toegewijd en liefhebbend partner, een beetje te toegewijd. Hij had wel iets kritischer naar zijn geliefde mogen zijn; dan had zij wellicht eerder gezien dat haar ministeriële dagen geteld waren. Jammer genoeg ontbreekt in het boek een kritische terugblik van de auteurs op deze twintig maanden. Het is te hopen dat beiden meer hebben geleerd dan hun wat rancuneuze opmerkingen richting Wouter Bos. Vogelaars ministerschap was inderdaad gekkenwerk, maar anders dan de auteurs bedoelen. 'Twintig maanden gekkenwerk', de titel is zo slecht nog niet!