RQ

Risico's zijn per definitie controversieel, we willen toch vooral zekerheid op vele gebieden in het leven. Het nog jonge vakgebied risicomanagement ligt sinds de opeenvolgende crises dan ook stevig onder vuur. Voor een deel terecht, omdat het nogal eens tot schijnzekerheid leidt, verpakt in dikke rapporten en een wirwar van procedures. We zijn dan onbewust bezig om met risicomanagement zekerheden uit onzekerheden te destilleren. Onbegonnen werk. In 'RQ: Hoe risico-intelligentie zorgt voor betere beslissingen in onzekere situaties' neemt de Britse onderzoeker Dylan Evans een andere route door het woud van onzekerheid. De kern van zijn subjectivistische benadering staat in een voetnoot: kans uitgedrukt als de sterkte van persoonlijke overtuiging. Die overtuiging wordt gevoed door persoonlijke kennis en ervaring over het betreffende onderwerp van onzekerheid. Dit bijt nogal met de traditionele opvatting, waarin kansen worden afgeleid van objectieve feiten en historische gegevens, die overigens voor veel risico's ontbreken. Evans definieert risico-intelligentie dan ook als de persoonlijke vaardigheid om kansen nauwkeurig in te schatten. Toegeven iets niet zeker te weten houden we gewoonlijk liever verborgen, en dat leidt tot schijnzekerheid. Het vernieuwende van het boek zit hem dan ook in de wijze waarop Evans risico-intelligentie koppelt aan zelfinzicht. Dit vereist het expliciet maken van de mate van zekerheid die je hebt over je eigen inschattingen van een onzekere situatie of gebeurtenis. Dus niet alleen een standpunt innemen, maar ook aangeven hoe zeker je daar van bent, uitgedrukt in een kans. Een prikkelend principe, dat bijvoorbeeld eenvoudig is te benutten in conventionele risicoanalyses. En dan gaat het wat mij betreft mis. Evans introduceert een risico-intelligentie test. Hiermee kun je zelf je RQ meten. Door 50 beweringen te beoordelen op de mate van juistheid zou duidelijk moeten worden of je je eigen kennis en ervaring overschat of juist onderschat. Het is mij niet gelukt om te begrijpen hoe het inschatten van de juistheid van beweringen zoals “Lauren Bacall was Humphrey Bogart's derde vrouw” inzicht geeft in mijn RQ. Los van het feit dat ik mijn als gemiddeld gescoorde RQ natuurlijk liever hoger zou hebben gezien. Gemiste kans. Het boek is wel lekker vlot geschreven en zit vol met boeiende anekdotes, bijvoorbeeld uit de wereld van paardenraces en gokken. Kansrekening wordt eenvoudig uitgelegd, maar die kennis is volgens Evans niet eens noodzakelijk voor een goed ontwikkelde risico-intelligentie. Inzicht in de aanwezigheid en beperkingen van eigen kennis en ervaring is dat juist wel, waar ik het volledig mee eens ben. Onze huidige tijd vraagt om bewuster omgaan met onzekerheid. Veel veronderstelde zekerheden, zoals pensioenvoorzieningen, blijken immers schijnzekerheden. Het boek RQ heeft een originele insteek door inschattingen van kansen te relateren aan persoonlijke overtuigingen. Dit zal nog het nodige stof doen opwaaien, en het laatste boek hierover is nog niet geschreven. Met het benadrukken van de rol van subjectiviteit wordt het omgaan met risico's niet eenvoudiger, maar wel realistischer. Kortom, 'RQ' is een boek voor iedereen die de nieuwste ontwikkelingen voor het intelligent omgaan met risico's wil blijven volgen. Door het te lezen zal je begrip van en voor onzekerheid met zekerheid toenemen.