Zelfsturing - als iets een centraal begrip is in Wat nu? De inrichting van je verdere loopbaan dan is het dat wel. Vorm geven aan je eigen leven door je sterkste en meest motieven je bestemming te laten bepalen en je van daaruit verder te ontwikkelen. Dat geeft richting en betekenis, zegt Marc Schabracq, en zolang je lekker op koers ligt gaat dat gepaard met het plezierige gevoel dat alles op rolletjes loopt. Idealiter houdt zelfsturing in dat je je eigen leven een kant op leidt waar het kennelijk vanzelf al heen wilde, maar wel gerichter en meer bewust. Dat klinkt makkelijker dan het is.
In ieder mensenleven komt wel een moment dat je je afvraagt: ‘Is this all there is?’ De ene keer komt het uit jezelf, als je je realiseert dat je al te lang op je automatische piloot vliegt en dat je het contact bent kwijtgeraakt met wat je ooit motiveerde om deze kant op te gaan. De andere keer komt het van buitenaf, als je ergens al jaren hebt gewerkt en je moet bij de baas komen voor een slechtnieuws-gesprek. Dan is er werk aan de winkel, werk dat Schabracq zelfs met een hoofdletter ‘W’ schrijft als het gaat over ‘het Werk ook dat als kompas en toetssteen kan dienen voor alles wat je doet en laat’.
Als psycholoog houdt Marc Schabracq zich al sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw bezig met overgangen in de loopbanen van mensen. Loopbaan in de ruimste zin van het woord, want juist op zulke transitiemomenten blijkt dat werk en privé alles met elkaar te maken hebben, en dat betaald werk in formele arbeidsorganisaties lang niet de enige vorm is waarin mensen zichzelf kunnen verwezenlijken. Behalve dat Schabracq daar veel onderzoek naar heeft gedaan, heeft hij ook zelf de handen uit de mouwen gestoken. Bijvoorbeeld bij het mobiliteitscentrum van ING in wat daar Het Sociaal Plan is gaan heten. Het dient ertoe om medewerkers te begeleiden die door reorganisatie, opheffing of outsourcing van hun afdeling hun baan verliezen.
Schabracq waarschuwt in zijn inleiding dat zijn boek geen feilloze handleiding is om gelukkig te worden. Zelf ziet hij het eerder als een uitnodiging om over de grenzen van je alledaagse bestaan heen te kijken en te zien wat er nog meer te beleven valt. ‘Het is een uitnodiging de belangrijke zaken van je leven en jezelf onder de loep te nemen. Wie ben je eigenlijk, wat wil je nu werkelijk, en wat houdt je tegen? Wat zou je nodig hebben om gelukkig te zijn?’
‘Wat nu?’ bestaat uit drie delen. Het eerste deel gaat in op het veranderen van werk, op de ins en outs van het vinden van een nieuwe baan. Het tweede deel diept vier punten uit die daar een rol in spelen: stress en vervreemding, invloeden uit eerdere levensfasen, de motieven die mensen drijven, en het begrip ‘rijpheid’. Dat laatste staat voor het verwerkt hebben van alles wat je tot nu toe hebt meegemaakt, op zo’n manier dat het nu geen energie meer kost of dat het zelfs energie oplevert. Het derde deel ten slotte bevat methoden en technieken die je kunt gebruiken om je loopbaanverandering bewust door te maken en er alles uit te halen wat erin zit.
Die vragen die Schabracq stelt en de opdrachten die hij geeft, kennen we maar al te goed uit de stapels zelfhulpboeken die de afgelopen decennia over dit onderwerp zijn geproduceerd en waar ‘Wat nu?’ in de boekhandel wel naast zal komen te liggen. Maar de insteek is een heel andere. Schabracq stelt zich een stuk bescheidener op dan de meeste auteurs uit dit genre, en hij doet veel meer moeite om de analyses die hij maakt en de tips die hij geeft van een wetenschappelijke onderbouwing te voorzien. Dat bepaalt ook de toon waarop hij de lezer toespreekt: eerder als een wijze vriend dan als een de adviseur die ons wel even zal vertellen hoe we ons leven moeten fixen. Daarmee onderscheidt dit boek zich op een prettige manier van - om maar iets te noemen - de toch wel heel ‘Amerikaanse’ jobhunters bijbel ‘Welke kleur heeft jouw parachute?’
Des te merkwaardiger komt het over dat Schabracq met name in het tweede deel van zijn boek, als het gaat over de motieven die aan ons handelen ten grondslag liggen, zo sterk leunt op het ‘enneagram’. Laten we het netjes zeggen: er zijn modellen om persoonlijkheden en hun drijfveren te typeren die beter zijn onderbouwd en die met minder populair-wetenschappelijke hokuspokus zijn omgeven. Schabracq doet er zelf ook een beetje besmuikt over als hij het heeft over de ‘in nevelen gehulde’ herkomst van het negenpuntige symbool, en hij benadrukt dat hij het vooral gebruikt omdat het intuïtief als waar aanvoelt en in de praktijk zo handig werkt. Maar de vraag blijft of hij niet met behulp van een beter gefundeerd en meer algemeen geaccepteerd model als dat van de Big Five minstens zoveel had bereikt. Dat is dan een mooi onderwerp voor een interview met Schabracq.
Over Pierre Spaninks
Pierre Spaninks (Eindhoven, 1955) was tot zijn pensionering in 2021 zelfstandig professional in journalistiek en communicatie. Hij kreeg landelijk bekendheid als ZZP-expert. Voordien had hij gewerkt in het hoger onderwijs en de consultancy. Hij studeerde Tekstwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam en volgde op Harvard het Senior Manager in Government Program. Tegenwoordig legt hij zich toe op de Egyptologie.
