De heilige graal is een verslag van de zoektocht naar antwoorden op vragen zoals: gaat het bij leiderschap om persoonlijkheidseigenschappen of kun je het leren? Moet je introvert of juist extravert zijn? Is het beter om streng te zijn of juist meegaand? En: heeft iedereen het in zich?
IDEEËN
Veel interviews zijn met ‘managementgoeroes’ zoals Henry Mintzberg, Simon Sinek, Amy Edmondson en John Kotter. Sommige zijn met mensen uit onverwachte hoeken, zoals de monnik Anselm Grün, de psychiater Irvin Yalom en de wetenschapper Yuval Noah Harari. Ook komen er ondernemers aan het woord, zoals Ricardo Semler, Jack Welch van GE, IBM-topman Louis Gerstner en IKEA-oprichter Ingvar Kamprad. Wat al deze mensen gemeen hebben, is dat ze uitgesproken ideeën hebben over het fenomeen (persoonlijk) leiderschap.
Sommigen hebben een band met management, anderen helemaal niet, zoals de Zuid-Afrikaanse bisschop Desmond Tutu. Volgens hem moet een leider meerdere dingen zijn en kunnen. Hij vindt inspiratie belangrijk voor een leider, maar het gaat er vooral om dat de leider zich realiseert dat hij er is vanwege en voor degenen die hij leidt.
AUTEUR COVEY
En ook Stephen Covey is niet afkomstig uit de managementwereld. De oorspronkelijke titel van zijn boek maakt dat duidelijk: The 7 Habits of Highly Effective People (en dus niet ‘managers’). Pas later werd Covey gerekend tot de orde van ‘managementgoeroes’. Net als de andere geïnterviewden strooit hij met pakkende quotes en ideeën gebaseerd op gezond verstand. Maar hij formuleert ook een mooie doordenker: ‘Common sense maakt het nog geen common practice.’
TIJDLOOS
De interviews zijn gehouden tussen 2005 en 2025, maar wat de geïnterviewden te vertellen hebben, is zo goed als tijdloos. De lezer krijgt de kans om even naast Haijtema op de stoel te zitten en mee te luisteren naar wat de ‘goeroe’ aan ideeën heeft ontwikkeld over (persoonlijk) leiderschap. Veel van die ideeën blijken nog steeds relevant te zijn en overlappen elkaar regelmatig.
DIVERS
In 282 pagina’s biedt De heilige graal de lezer een fraai overzicht van de diversiteit aan ideeën over leiderschap. Dat deze afkomstig zijn van mensen die óf leider waren, óf van wie het vak is om over leiderschap na te denken, maakt het extra boeiend. De lezer die wetenschappelijk gefundeerde betogen verwacht, raakt teleurgesteld: die staan er niet in. Verder bevat het boek geen handleiding, geen actieplannen en ook niet ‘De 36 tips voor succesvol leiderschap’.
REFLECTIE
In plaats van voortdurend te willen controleren en oplossen, pleiten veel geïnterviewden voor een mensgerichte benadering, waarin gesprekken, intuïtie en aandacht centraal staan. Goed leiderschap vraagt om ruimte voor twijfel, voor reflectie, voor het ongemak van niet-weten. Een terugkerend thema is de spanning tussen ratio en intuïtie. Zo stelt onder meer Mintzberg dat managers vaak worden opgeleid om rationeel te denken, maar veel beslissingen worden in de praktijk genomen op gevoel.
NAÏEF
Haijtema zegt in het afsluitende hoofdstuk dat het haar grote verlangen was om het thema leiderschap toegankelijk en overzichtelijk te maken en het te ontdoen van misverstanden. En, zoals ze zelf zegt, was dat een naïef en optimistisch idee. De realiteit is daar immers veel te complex voor.
Haijtema heeft wel uit de verhalen haar eigen heilige graal gedistilleerd. Kort door de bocht samengevat: leiderschap gaat over talent, oprechte aandacht en liefde voor de mensen met wie je werkt en leeft.
Maar of dat ook de graal is die de zesendertig geïnterviewden bedoelden, en of dat ook de graal is die de lezer uit de verhalen haalt, is de vraag.
ZOEKTOCHT
Haijtema heeft van de zesendertig interviews goed leesbare verhalen gemaakt. De heilige graal is geen boek dat je van kaft tot kaft moet lezen. Het maakt niet uit waar je begint; je kunt voorin starten, maar ook daar waar het boek openvalt. Het lezen van de zesendertig verhalen laat de worsteling zien die ieder ervaart bij het zoeken naar de essentie van (zijn of haar) leiderschap. De heilige graal helpt de lezer bij het nadenken over en aanscherpen van eigen ideeën over leiderschap – bij de zoektocht naar de eigen heilige graal.
Over Rudy Kor
Rudy Kor is zelfstandig organisatieadviseur en auteur van diverse managementboeken. Tot voor kort werkte hij (als senior partner) bij Twynstra Gudde. Hij startte zijn werkzame leven bij Philips in Eindhoven. Als adviseur helpt hij (project)managers bij het effectiever inrichten van hun projecten. Als veellezer wordt hij gedreven door nieuwsgierigheid en schrijft regelmatig boekrecensies.