In Denk niet aan een krokodil neemt Mike Hoogveld de lezer mee op een zoektocht naar antwoorden op vragen als: Waarom vermijden we liever een besluit dan er één te nemen? Waarom blijven we vasthouden aan een kansloos project? Waarom overschatten we zo vaak onze kennis?
De titel verwijst naar een klassiek psychologisch verschijnsel: zodra iemand zegt dat je níét aan iets moet denken — bijvoorbeeld een krokodil — verschijnt dat beeld direct in je hoofd. Het vormt de rode draad van het boek: ons gedrag is zelden rationeel.
Risicovermijding
De kern: ons oeroude ‘krokodillenbrein’ houdt verandering tegen. Ons brein kiest van nature voor gewoonte, energiebesparing en risicovermijding. Daarom reageren we vaak terughoudend op nieuwe situaties.
Volgens organisatieadviseur en auteur Mike Hoogveld is een bias een perceptiefout: je brein filtert informatie op basis van ervaringen en overtuigingen, vaak onbewust. Je ziet en hoort vooral wat je wilt zien en horen. Dat is geen neutrale werkelijkheid, maar een gekleurde. Denkfouten ontstaan wanneer deze vertekening leidt tot verkeerde interpretaties of bevooroordeelde oordelen. Hopelijk is deze denkfout de recensent bij het schrijven van deze tekst slechts in beperkte mate overkomen.
Negentig denkfouten
Denk niet aan een krokodil behandelt een indrukwekkende hoeveelheid van negentig (!) cognitieve biases en denkfouten. Naast theoretische toelichtingen staan er ook praktische tips in om betere beslissingen te nemen. Hoogveld koppelt neurowetenschap aan verandermanagement en biedt direct bruikbare hulpmiddelen: tests, gedachte-experimenten, AI-toepassingen en concepten als de ‘lerende organisatie’.
Denk je de meeste denkfouten al te kennen — zoals zelfoverschatting, de kampioensbias, onrealistisch optimisme, het referentie-effect, verliesaversie en groepsdenken? Op bladzijde 287 kun je jezelf testen. Daar staan alle biases kort uitgelegd, met een paginaverwijzing voor verdieping.
Hoogveld typeert de denkfouten met originele metaforen: de krokodil die alle opties openhoudt, de voorspellende krokodil, de actieheld, de invuller, de krokodillencommissie, de ja-knikker, de fikser, de krokodil die ziet wat er niet is, en de multitasker.
Opbouw van het boek
Het boek telt vier delen, tien hoofdstukken en zo’n 400 pagina’s:
1. Hoe ons brein omgaat met een overvloed aan informatie. Over informatie-overload en mentale snelwegen (biases) zoals bevestigingsbias en de illusie van patroonherkenning.
2. Hoe ons brein betekenis geeft aan dingen. Over denkpatronen als stereotypering, autoriteitsgevoeligheid en causaliteit, met voorbeelden als het halo-effect.
3. Hoe ons brein koppelingen maakt tussen verleden, heden en toekomst. Over hoe eerdere ervaringen ons gedrag sturen.
4. Leren organiseren. Over hoe organisaties hun aanpassingsvermogen vergroten met thema’s als AI, lerende organisaties en contextaanpassing.
Kans op verlamming
Wie dit boek leest vóór een belangrijk besluit, wordt zich bewust van talloze denkfouten. Maar of dé relevante denkfout ertussen zit, is de vraag. Inzicht kan helpen, maar ook verlammend werken. Zo ligt bijvoorbeeld de status-quo-bias op de loer: de neiging om de huidige situatie te behouden omdat die veiliger voelt.
De titel mag dan uitdagend zijn, het boek leest vlot. Korte hoofdstukken, duidelijke tussenkoppen en een prettige schrijfstijl maken het toegankelijk. De informatiedichtheid is hoog, dus het vraagt wel concentratie. Achterin verantwoordt Hoogveld zijn bronnen; online is een uitgebreide literatuurlijst per hoofdstuk te vinden — zeldzaam voor een populairwetenschappelijk boek.
Leerzaam en praktisch
Hoogveld combineert inzichten uit psychologie, gedragswetenschappen en organisatiekunde met concrete voorbeelden. Het resultaat is een overzichtelijk, theoretisch stevig én praktisch leerboek over besluitvorming. Hij heeft zijn huiswerk goed gedaan en verrast met talloze feiten en weetjes die ideeën illustreren.
In Denk niet aan een krokodil laat Mike Hoogveld zien hoe ons ‘krokodillenbrein’ ons vaak op het verkeerde spoor zet via negentig verschillende cognitieve biases en denkfouten. Hij legt uit waarom we verandering vermijden, verkeerde beslissingen nemen en te lang vasthouden aan kansloze projecten, en biedt praktische tools — van tests en AI-toepassingen tot organisatieconcepten — om dit te doorbreken. Met heldere voorbeelden, originele metaforen en een goed gestructureerde opbouw is het boek zowel leerzaam als toepasbaar, vooral voor managers en beleidsmakers, maar eigenlijk voor iedereen die slimmer wil beslissen en minder vaak in cognitieve valkuilen wil trappen.
Over Rudy Kor
Rudy Kor is zelfstandig organisatieadviseur en auteur van diverse managementboeken. Tot voor kort werkte hij (als senior partner) bij Twynstra Gudde. Hij startte zijn werkzame leven bij Philips in Eindhoven. Als adviseur helpt hij (project)managers bij het effectiever inrichten van hun projecten. Als veellezer wordt hij gedreven door nieuwsgierigheid en schrijft regelmatig boekrecensies.