Elleke van Gelder is specialist in sociale innovatie. Dat verwijst naar nieuwe ideeën, strategieën en benaderingen die sociale behoeften op een betere, effectievere of duurzamere manier aanpakken dan bestaande oplossingen. Sociale innovatie gebeurt vaak van onderaf – door burgers, maatschappelijke organisaties of sociale ondernemers. De nadruk ligt daarbij op een mensgerichte aanpak, die veranderingen in systemen, diensten of structuren teweegbrengt. Denk aan nieuwe manieren om armoede te bestrijden of buurtprojecten die eenzaamheid verminderen.
creatieve audit
Met haar nieuwe boek wil Van Gelder creativiteit en sociale innovatie terugbrengen in organisaties, om zo verandering en duurzame impact te stimuleren. Uiteindelijk is het doel van Creatieve vuurkracht om organisaties creatiever te maken en te breken met behoudend conservatisme. Het boek is opgebouwd rond vier pijlers, samengebracht in het acroniem ‘VUUR’: Verlichten, Uitvinden, Uitdagen en Re-integreren. Elk onderdeel wordt in detail uitgewerkt. Daarbij benadrukt de auteur de verborgen kracht van creativiteit: het lef en de wil om af te wijken van het vertrouwde. Om de lezer te laten reflecteren bevat het boek bovendien een creatieve audit met 23 vragen, die zowel persoonlijke creativiteit in kaart brengen als toepasbaar zijn om organisaties door te lichten.
Creativiteit
Creatieve vuurkracht is geen pasklare methode of wondermiddel om complexe vraagstukken snel op te lossen. In plaats van direct te sturen op oplossingen, nodigt het juist uit om vragen opnieuw te formuleren, perspectieven te kantelen en ongewone paden te verkennen. Denk aan de klimaatcrisis, stikstofcrisis en woningcrisis: zulke vraagstukken vragen volgens Van Gelder om een fundamenteel andere manier van kijken, denken en handelen.
Creativiteit kan vele vormen aannemen. Vaak wordt het gezien als het vermogen om nieuwe, originele en bruikbare ideeën, oplossingen of producten te bedenken. Het omvat het leggen van ongebruikelijke verbanden, het ‘out of the box’-denken en het doorbreken van patronen. Van Gelder hanteert een bredere definitie: de bereidheid en verantwoordelijkheid om de status quo uit te dagen en conventionele kaders te doorbreken, met als doel positieve verandering en duurzame impact. Creativiteit mag, sterker nog: moet schuren. Met een gezellig brainstormrondje doorbreek je geen vastgeroeste denkpatronen. Echte verandering vraagt om lef, actie en confronterende vernieuwing.
Onderscheid in problematiek
Het raamwerk van Dave Snowdon (1999) maakt duidelijk onderscheid tussen soorten problemen. Eenvoudige problemen vragen om eenvoudige, routinematige oplossingen. Ingewikkelde problemen vereisen diepgaande analyse en specialistische kennis, zoals bij de ontwikkeling van een vaccin of een nieuw beveiligingssysteem. Complexe problemen zijn gelaagd en veelomvattend: denk aan het woningtekort, waarin wetgeving, economie en individuele behoeften samenkomen. Vasthouden aan bekende oplossingen belemmert dan de vooruitgang. Hier is creativiteit nodig die bestaande aannames uitdaagt en patronen doorbreekt. Tot slot zijn er chaotische situaties, zoals natuurrampen, waarin het vooral gaat om snel stabiliteit herstellen.
Polen en tegenpolen
Wat Van Gelder ‘vurige creativiteit’ noemt, wordt gekenmerkt door acht eigenschappen, de zogenoemde Creatieve Acht: openheid, vertrouwen, lef, initiatief, volharding, ongehoorzaamheid, optimisme en introspectie. Elk van deze eigenschappen staat tegenover een tegenpool, zoals geslotenheid tegenover openheid of conformiteit tegenover ongehoorzaamheid. Zo ontstaan acht polariteiten die samen een spectrum vormen tussen creativiteit en behoud. De uitdaging voor organisaties is om deze continuüms te analyseren en zo inzicht te krijgen in de vraag: hoe creatief of juist behoudend zijn wij?
De metafoor van de wip
Om het spanningsveld tussen creativiteit en conservatisme te verbeelden gebruikt Van Gelder de metafoor van acht wippen: speeltoestellen die alleen in beweging komen door verstoring van de balans. De dominante organisatiecultuur bepaalt of de wip doorslaat richting behoud of vernieuwing. Door creatieve eigenschappen te markeren met vlammetjes en behoudende met waterdruppels ontstaat een krachtige visuele metafoor. Belangrijk hierbij is het vinden van ‘creatieve vrienden’ binnen de organisatie: ambassadeurs die het vuur brandend houden en verandering stimuleren.
Conclusie
Creatieve vuurkracht gaat over de vaak nog onbenutte kracht van creativiteit. Het boek biedt praktische handvatten, inspirerende casussen en een frisse benadering van complexe vraagstukken. Het is geschreven voor leiders, bestuurders, veranderaars, pioniers, opleiders en beleidsmedewerkers. Een inspirerende aanrader voor iedereen die verandering wil vormgeven met creatieve energie.
Over Louis Thörig
Louis Thörig is verbonden als master- en bachelorthesisbegeleider aan de afdeling Organisatiewetenschappen, Faculteit Sociale Wetenschappen, Vrije Universiteit Amsterdam. Hij was tot 1 augustus 2011 werkzaam als global communications manager op het hoofdkantoor van IOI-Loders Croklaan (www.croklaan.com) in Wormerveer. Hij heeft zijn MBA behaald bij Business School Nederland, de Action Learning MBA.