Zo passeren in totaal 17 artikelen de revue, geschreven door 21 auteurs, waarvan slechts 3 geschreven door een vrouw plus 1 als co-auteur. Het oudste artikel stamt uit 1967, het meest recente uit 2017. De auteurs waren tijdens de publicatie adviseur, hoogleraar of beide.
selectiecriteria
De redacteurs hanteerden als selectiecriteria onder meer bewezen waarde, de bijzondere invalshoek en de geboden bruikbaarheid van een handelingsperspectief. Om een idee te geven van de inhoud doe ik een greep uit wat ik al lezend en herlezend tegenkwam:
- Willem Mastenbroek over het begeleiden van veranderingen (1975)
- Wessel Ganzevoort over het ontwerpen van veranderingen (1985)
- Léon de Caluwé over denken in vijf kleuren (1998)
- Tineke Abma over narratieve veranderingsstrategie (1999)
- Odette Moeskops over patronen in vastgelopen veranderingsprocessen (2004)
- Rob Zuijderhoudt over chaos en principes van zelfordening (1992/2014)
- Erik van de Loo over bewuste en onbewuste processen van samenwerken (2007)
- Manon Ruijters over de lerende organisatie (2017)
Opvallend is de opname in dit boek van het openingsartikel door Boonstra en De Caluwé van een themanummer van M&O over betekenisvolle interventies uit 2006, als een soort tussenstand denk ik dan maar.
definities en benaderingen
Boonstra en Dubbeldam openen dit boek met een beschrijving van de actuele stand van zaken van het vakgebied. Een groot aantal definities en benaderingen van het begrip veranderkunde passeren de revue, met uiteraard de vraag of deze definities er nog toe doen.
De redacteurs doen met dit boek een oproep om het vakgebied nieuw leven in te blazen. Het vakgebied is namelijk langzaam maar zeker vrijwel verdwenen uit de universiteiten. Volgens de redacteurs omdat de oriëntatie in de universiteiten steeds meer op kwantitatief onderzoek is komen te liggen. Maar wellicht waren al die 17 bijdragen aan organisatieverandering en maatschappelijke transities niet erg overtuigend.
Het laatste hoofdstuk, waarin de redacteurs reflecties en toekomstbeelden schetsen, stemt mij niet erg hoopvol. Het vakgebied zou vanwege de vele opgaven waar onze samenleving nu voor staat relevanter zijn dan ooit, aldus de redacteurs. Mits, en ik citeer: … ‘we veranderkunde breder kunnen inzettenen en het niet beperken tot het verbeteren van de effectiviteit van organisaties’. Dat klopt als een zwerende vinger. Maar waarom gebeurde dit dan niet? Kansen te over volgens mij.
Verbreding
Bij de steeds meer urgente vraagstukken van verduurzaming, toekomstbestendig en maatschappelijk verantwoord ondernemen kom ik wel economen, accountants en juristen tegen, ook bedrijfs-, bestuurs- en organisatiekundigen, maar buitengewoon weinig veranderkundigen. De aandacht hiervoor stamt al uit de beginjaren van deze eeuw, in de vorm van artikelen, congressen, webinars e.d. En vergaande Europese richtlijnen dwingen organisaties om over steeds meer terreinen verantwoording af te leggen. Die regelgeving is een stevige veranderopgave volgens mij. Dus dit terrein was een prima gelegenheid geweest om het vakgebied te verbreden. In dit boek is echter niet één artikel opgenomen over hoe organisaties zich moeten herorganiseren om te kunnen voldoen aan Europese regelgeving op dit terrein.
geschiedschrijving
Als geschiedschrijving is Veranderkunde als professie prima studiemateriaal voor studenten in de sociale wetenschappen. De geschiedenis van een vakgebied kennen kan richting geven aan toekomstig onderzoek. En kan ook behoeden voor al te modieus ontwikkelen van weer een mooi model.
De inhoud van dit boek overziende krijg ik het beeld van een vakgebied waarin elke professional zo ongeveer zijn eigen theorie of model ontwikkeld heeft. In elk geval het beeld van een buitengewoon verbrokkeld vakgebied. Het boek ademt al met al de sfeer van een altijd veelbelovend gebleven professie.
Over Teun van Aken
Dr. Teun van Aken is zelfstandig gevestigd organisatieadviseur en managementtrainer te Culemborg. Het gaat in organisaties altijd om resultaten bereiken met mensen. Dit was ook het leidmotief in zijn laatste twee publicaties. Van Aken is (co)auteur van een groot aantal artikelen en boeken.