Coachen is een vak. Belangrijk daarom om je als coach te blijven bekwamen. Bart Broekman schreef De coach als metgezel en helpt coaches goed op weg.
Soms vraag ik me af of er in Nederland inmiddels méér coaches zijn dan mensen met een coachvraag. De ene helft van Nederland lijkt de andere helft te coachen. Op LinkedIn struikelen we over nieuwe aanbieders die ‘iets met mensen’ willen doen. En eerlijk is eerlijk: ik word zelf zo nu en dan ook gevraagd voor persoonlijke coaching op het gebied van dienend leiderschap. Altijd een eer, maar alleen wanneer ik echt het geloof heb er voor de coachee te kunnen zijn, ga ik op deze vraag in. Coachen is namelijk een vak dat - zo heb ik zelf ook ervaren met een paar coaches - behoorlijk verprutst kan worden.
Denk ik aan een professioneel coach, dan denk ik al snel aan Bart Broekman, die al jaren coachees begeleidt. In zijn boek De coach als metgezel neemt hij ons mee in wat volgens hem de essentie van coaching is. Geen ‘tien stappen naar succes’, maar een benadering die ontwikkeling ziet als iets dat van binnenuit groeit. Geen trucjes, geen snelle modellen. Een andere bril. Een mensbeeld.
Coachen begint bij de kiem
Broekman schrijft: ‘In deze benadering gaat het over het begeleiden van ontwikkeling vanuit de KIEM, wat staat voor “groei van binnenuit”.’ Het klinkt bijna theologisch, maar de essentie is glashelder: ontwikkeling begint niet bij tips, maar bij identiteit. Bij wie iemand ten diepste is. Pas wanneer we daar zicht op krijgen, komt beweging. ‘Verandering van binnenuit. Dat betekent dat we steeds meer worden wie we in onze kiem zijn.’ Geen platte gedragsverandering dus, maar integrale groei.
Mooi vind ik hoe Broekman de coach beschrijft. De coach is een metgezel. Broekman kiest voor een relationeel model. De coach is geen adviseur, geen wandelende toolbox, maar iemand die tijdelijk met de ander meeloopt. ‘Een metgezel heeft iets van de houding van een goede vriend, die niet zozeer je vraagstuk, maar vooral jou op het oog heeft.’
En dat vraagt een ander soort nabijheid. Je loopt mee, maar neemt niet over. Je stuurt niet, maar ondersteunt. En misschien wel de belangrijkste waarschuwing uit het boek: ‘Op zich is er niets mis met adviseren of oplossingen aanreiken, maar dan ben je een adviseur. Dat is een andere rol dan coach.’
Naast, achter en soms zonder de reiziger
Wat ik sterk vind, is Broekmans driedeling in hoe een coach zich verhoudt tot de coachee. Drie niveaus van betrokkenheid:
- Naast de reiziger: nabij, inzoomen, voelen wat er gebeurt
- Achter de reiziger: afstand nemen, uitzoomen, patronen zien
- Zonder de reiziger: loslaten, ruimte creëren voor zelfstandigheid
Die combinatie – binnenstappen, uitstappen, weer aansluiten - geeft coaching iets ambachtelijks. Ritme. Aandacht. Vakmanschap. En dus is het niet iedereen gegeven dit ook op een professionele manier te doen. Of om het anders te zeggen: de titel coach op je LinkedIn-profiel maakt je nog niet een echte metgezel.
Het landschap van het leven
Een andere metafoor die Broekman gebruikt, is die van het landschap. Samen verken je waar iemand vandaan komt, waar pijnplekken liggen, waar bronnen zitten, waar eerdere routes zijn vastgelopen. Broekman: ‘De rol van metgezel is om de coachee met andere ogen naar zijn landschap te laten kijken, waardoor hij dingen in zijn landschap gaat zien die hij eerder niet had gezien.’ Coachgesprekken gaan zelden alleen over situaties. Ze gaan over verhalen. Over patronen. Over interpretaties. Over de route die iemand tot nu toe gelopen heeft.
En ook nu weer waarschuwt Broekman ervoor te snel in de adviserende rol te schieten. ‘Het proces van leren begrijpen en jezelf op een dieper niveau kennen, belemmer je als je gaat adviseren.’ Coaches met veel expertise lopen het risico te snel te duiden. Te veel te weten. Te graag te helpen. Maar Broekman houdt het scherp: advies is geen coaching, het is een andere discipline. De vraag is telkens: wil ik het probleem oplossen, of wil ik de mens laten groeien? Dat laatste duurt langer, maar is uiteindelijk wel effectiever.
Beweging
Broekman hoopt met zijn boek een beweging in gang te zetten: ‘Mijn verlangen is dat er een beweging van metgezellen gaat ontstaan.’ Het gaat hem hier niet alleen om een beweging binnen professionele coaching, maar ook in het dagelijks leven. Mensen die niet over elkaar heen praten, maar naast elkaar lopen. Die ruimte maken voor ontwikkeling zonder het stuur over te nemen.
In een land waar ‘coach’ inmiddels een van de meest gebruikte functietitels is, biedt ‘De coach als metgezel’ iets wat broodnodig is: een terugkeer naar de essentie. Niet methodieken, maar menselijkheid. Niet sturen, maar begeleiden. Niet fixen, maar ontwikkelen.
De coach als metgezel is geen boek om snel doorheen te vliegen. Het vraagt reflectie. En ook hierin loopt Broekman met een uitgebreid werkboek aan het eind van het boek met ons mee.
Over Henk Jan Kamsteeg
Henk Jan Kamsteeg is eigenaar van het trainingsbureau Proistamenos. Hij geeft trainingen en keynotes op het gebied van o.a. dienend leiderschap, inclusief leiderschap en storytelling. Daarnaast is hij auteur van diverse boeken zoals Dienend leiderschap, De kracht van het compliment en Spreken met passie; de kracht van storytelling, Inclusief leiderschap en Op weg naar een vitale organisatie