Wanneer ik Het liminale moment opensla, gebeurt er iets dat zowel innerlijk als intellectueel resoneert. Het boek vraagt me niet om iets te doen, maar om iets toe te laten. Het tilt me net genoeg op - zoals een zachte golf dat doet - om opnieuw te kunnen kijken naar wat beweegt in de ruimte tussen het oude en het nog-niet-gevormde.
tussenruimte
Van Dijk noemt het zelf een laat-boek, en dat is precies hoe het voelt. Het is geen gids, geen methode, geen theoretische verhandeling. Het is eerder een plek. Een tussenruimte waarin je even mag blijven hangen zonder richting te kennen. Misschien omdat liminaliteit zelf ook zo werkt: je kunt haar niet sturen; je kunt haar alleen betreden. Vanuit mijn achtergrond in leiderschapsontwikkeling en systemisch luisteren herken ik veel van de onderstroom die door het boek heen ademt.
Van Gennep, Turner en Kramer
De klassieke liminaliteitsdenkers - Van Gennep, Turner en ook Kramer - zijn voelbaar aanwezig, maar nooit nadrukkelijk. De theorie ligt niet boven op de ervaring; ze vormt een stille bedding eronder. Precies voldoende om het innerlijke weten niet te verstoren. Wat me raakt, is hoe het lichaam een subtiele hoofdrol speelt: stem, adem, houding. Niet als techniek, maar als een manier van weten die vóór woorden komt.
Luisteren, aanwezig zijn
Het liminale moment nodigt niet uit tot oefenen, maar tot luisteren. Niet tot corrigeren, maar tot aanwezig zijn bij wat zich aandient. Het beweegt in hetzelfde ritme als liminaliteit zelf: vertraagd, open, precies genoeg. Misschien is dat waarom dit boek zo resoneert met mijn eigen werk rond bewustzijn, overdracht tussen generaties en de invloed van oude patronen op leiderschapsgedrag. Ik zie in de praktijk hoe de echte verschuiving zelden ontstaat op het moment van inzicht, maar in de momenten waarin iemand durft te laten - waarin controle even wijkt en iets nieuws voorzichtig, bijna ademend, aan de oppervlakte komt.
contemplatief en theoretisch resonant
Het liminale moment leest als een gesprek dat gehoord wil worden, niet gesproken. Als een metgezel die naast je gaat zitten wanneer je zelf nog niet weet waar je staat. Het dringt niet aan, maar opent. Het geeft geen antwoorden, maar ruimte. Ruimte om te laten. Ruimte om te luisteren. Ruimte om te ademen in het tussengebied - daar waar het oude oplost en het nieuwe nog niet hoeft te bestaan. Dat maakt dit boek tegelijk contemplatief en theoretisch resonant: academisch geworteld, zonder ooit zwaar te worden. Intuïtief voelbaar, zonder zweverigheid.
En precies daardoor is het een waardevolle metgezel voor iedereen die werkt met verandering, leiderschap, ontwikkeling of innerlijke transitie. Het biedt geen stappenplan. Het liminale moment biedt een bedding. Een zachte ruimte waarin je mag vallen, wachten en langzaam weer opstaan – gedragen door wat zich in stilte vormt.
Over Dick Rochat
Dick Rochât luistert met aandacht naar mensen én naar wat zich onder de oppervlakte afspeelt. Als systeemluisteraar vangt hij de fluisteringen van transformatieprocessen in organisaties en de samenleving. Via blogs, essays en zijn website geeft hij taal aan wat schuurt, beweegt en wil worden gezien. Geen grote woorden, wel scherpe reflecties die het bewustzijn wakker maken.