Een lijn trekken helpt, anders gaan medewerkers shoppen. Die managementles, die ik zelf regelmatig deel, kreeg ik deze week weer bevestigd. Danielle Braun laat in In voor- en tegenspoed overtuigend zien waarom: organisaties functioneren als relaties. De metafoor van het huwelijk wordt gebruikt als structuur van het boek in de vorm van: Huwen, Samenleven, Scheiden. Daarmee maakt Braun fusie, samenwerking en ontvlechting bespreekbaar in drie delen, van eerste klik tot laatste ritueel.
Deel 1 – Huwen
De zakelijke verbintenis begint met een klik, maar houdt stand op gedeelde verwachtingen. Braun plaatst cultuur centraal: in Duitsland verschijnen eerst de contracten, in Japan eerst de relatie. Die lens dwingt tot preciezer kiezen: welke mix van strategische en intuïtieve motieven rechtvaardigt de fusie? Het rationele lijkt vaak te domineren, terwijl juist de combinatie bepalend is voor slagingskans. Braun illustreert dat met bekende duo's als Steve Jobs & Steve Wozniak (Apple) en Larry Page & Sergey Brin (Google): visionaire chemie die zakelijk rendeert. Tegelijk waarschuwt ze: elke samenwerking kent een prijs in de vorm van een bruidsschat: oftewel concessies en governance. Het is voortdurend balanceren tussen power en love: macht structureren zonder verbinding te verliezen. De casus Daimler-Chrysler toont hoe botsende culturen (en machtslogica) tot afstoting leiden wanneer integratie niet lukt.
Opvallend verhelderend is Brauns bio-antropologische kader met dopamine (piekbeloning) en oxytocine (duurzame verbinding). Het maakt zichtbaar waarom deal-drift soms de relatie uitholt. Ook bespreekt ze de andere kant van de (gedwongen) fusie waarin medewerkers rouw en verlies ervaren. Rituelen om einde en begin te markeren zijn dan geen softe bijzaak, maar keihard nodig. Het afsluitende overzicht van de tien hoofdstukken fungeert als praktische checklist voor bestuurders en integratiemanagers. Overigens is er na elk van de drie delen zo'n samenvatting te vinden.
Deel 2 – Samenleven
Na de handtekeningen begint het echte werk: van contract naar chemie. Ook hier verdiept Braun de culturele component met verhalen en rituelen uit verschillende samenlevingen. Dat levert meer op dan sfeer: het geeft taal aan naleving, conflictpreventie en symboliek. Ze benoemt herkenbare patronen in post-fusieorganisaties, zoals het hardnekkig blijven spreken over ‘bloedgroepen’. Wanneer dat discours jaren na dato voortduurt, is er meestal onvoldoende afscheid genomen van het oude. Naast formele integratie vraagt samenleven om micro-allianties in het dagelijkse werk: leidinggevenden die betekenis geven, teams die gezamenlijke symbolen ontwikkelen en afspraken herijken wanneer context wijzigt. Deel 2 geeft daarmee een bruikbaar repertoire om cultuur niet te declareren, maar vooral te doen.
Deel 3 – Scheiden
Niet elke verbintenis is voor altijd. Braun beschrijft helder de typologieën van ruzies - van stille oorlog tot verdeelde kampen - en koppelt daar handelingsopties aan. De culturele verschillen worden opnieuw uitgewerkt: Japans stilzwijgen tegenover Nederlandse directheid. De vraag is niet welke stijl ‘beter’ is, maar wat een conflict in het hier-en-nu vraagt: alles op tafel kan zuiveren, maar ook escaleren; afstand en ritueel kunnen juist ruimte maken voor herstel of waardige afronding. Het antropologisch perspectief voorkomt managementreflexen (nog een overleg, nog een structuur) en nodigt uit tot bewuste keuze: wanneer spreken, wanneer markeren, wanneer loslaten.
In voor- en tegenspoed is mooi vormgegeven en inhoudelijk consistent: de huwelijksmetafoor houdt het geheel bijeen, de culturele cases verleiden tot anders kijken, en de inhoudelijke theorie over organiseren en soft skills geeft een extra laag voor bestuurders die strategie met mensbeeld willen verbinden. De leesbaarheid is hoog en daarmee is het ook geschikt voor drukbezette MT-leden. Een kleine kanttekening: in de zakelijke voorbeelden herkende ik vooral samenwerking met partners en zzp’ers; de realiteit van grotere commerciële instellingen had nog scherper gekund, juist omdat die organisaties de culturele lessen het hardst nodig lijken te hebben.
Per saldo: In voor- en tegenspoed is aanrader voor bestuurders, integratiemanagers, HR-directies en consultants die fusies, samenwerkingen of ontvlechtingen niet willen reduceren tot spreadsheets en organogrammen. Braun biedt taal, rituelen en een handelingsrepertoire om machtsvragen en mensvragen tegelijk te adresseren, zodat organisaties niet alleen ‘ja’ zeggen, maar ook samen leren leven (of goed uit elkaar gaan).
Over Ria van Dinteren
Ria van Dinteren is spreker, docent, facilitator, leermanager, organisatieadviseur bij Breinwerk BV en hoofdredacteur van Tijdschrift voor Ontwikkeling in Organisaties (TvOO).