Wat in 2006 begon aan een keukentafel, groeide uit tot een (inter)nationaal bekend zorgmodel. In De Buurtzorgrevolutie doet Jos de Blok verslag van zijn reis, die wordt gekenmerkt door hervormingsdrang, weerstand en een zoektocht naar erkenning. Het boek leest als een persoonlijk betoog én als een pleidooi voor kleinschaligheid en menselijkheid in de zorg.
Voor wie Buurtzorg en Jos de Blok onbekende namen zijn: Buurtzorg is een landelijk werkende organisatie voor wijkverpleging met ongeveer 1100 zelfsturende teams en zo’n 15.000 medewerkers. Deze teams worden ondersteund door circa vijftig mensen vanuit een kantoor in Almelo. Buurtzorg is daarmee de grootste organisatie voor wijkverpleging in Nederland.
Vakmanschap
Buurtzorg staat voor minder bureaucratie en managers, en voor meer autonomie, menselijkheid en vakmanschap bij wijkverpleegkundigen. Teams bepalen zelf de zorg, de planning en de tijd die cliënten krijgen - in tegenstelling tot traditionele, top-down gestuurde zorgorganisaties. Anders gezegd: het schrappen van managementlagen creëert volgens De Blok ruimte voor vakmanschap.
Jos de Blok vertelt hoe hij de wereld afreist als keynote op symposia, dineert met ministers, meegaat met de Koning en Koningin op handelsmissies naar Azië en landen als Denemarken, Japan, Engeland en Frankrijk helpt bij het opzetten van zorgprogramma’s. Ook besteedt hij aandacht aan de vele internationale onderscheidingen die hij ontving, zoals de Albert Medal, de Peter Drucker Award en een notering bij Thinkers50.
Menselijkheid
Een ander kernidee van De Blok over de organisatie van zorg is dat menselijkheid beter werkt dan systemen. Door cliënten als mens te behandelen in plaats van als ‘zorgvraag’, ontstaat betere zorg én meer tevredenheid. Goede zorg is relationeel en laat zich niet vangen in minutenregistratie of uitsluitend meetbare handelingen.
Professionals die vertrouwen krijgen, presteren beter dan medewerkers die voortdurend worden gecontroleerd. Minder regels betekenen meer verantwoordelijkheid voor de professional. En die professionals kunnen heel goed samen met cliënten bepalen wat wel en niet werkt.
Inspiratie
In het boek wordt gesteld dat het succes van Buurtzorg verder reikt dan alleen de Nederlandse wijkverpleging. Het fungeert als inspiratiebron voor andere organisaties en De Blok suggereert dat het zelfsturende en mensgerichte model breed toepasbaar is. De aanpak zou navolging hebben gekregen in ruim dertig landen. Jammer is dat het hierbij blijft: het boek maakt niet duidelijk waar en onder welke voorwaarden de aanpak werkt – en waar niet. Het accent ligt sterk op succes; missers en beperkingen blijven onderbelicht.
In De Buurtzorgrevolutie staan De Bloks visie en levensloop centraal, wat logisch is gezien de ondertitel Het verhaal van Jos de Blok. Naast de aandacht voor prestaties en internationale erkenning is er weinig (zelf)reflectie op De Bloks leiderschap en de invloed daarvan op de groei van de organisatie.
Kritiek
Het boek is het verhaal van een oprichter die afscheid neemt en terugkijkt op zijn nationale en internationale succes, maar ook op de vele weerstanden die hij ondervond bij collega-bestuurders, wat hij toeschrijft aan afgunst. Zorgverzekeraars, de Belastingdienst, ministers, staatssecretarissen en Kamerleden krijgen er stevig van langs, met naam en toenaam. Ook leden van de raad van commissarissen ontkomen niet aan zijn toorn, met name in het hoofdstuk ‘Een wolf in schaapskleren’.
Geen managementboek
De Buurtzorgrevolutie is geen managementboek. Zo is er weinig aandacht voor de werkwijze en macht van het hoofdkantoor in Almelo. Ook blijft onduidelijk hoe teams worden opgestart en eventueel ontbonden, hoe het met de inkomsten zit, welke centrale ICT-systemen beschikbaar zijn, hoe teams het werk contracteren en prioriteren, en welke ondersteuning zij krijgen bij de start en bij samenwerkingsproblemen. Mogelijk komen deze en andere organisatiekundige en managementvraagstukken aan bod in het boek van Jos de Blok dat in 2026 verschijnt: Buurtzorg back to basics.
Generaliseerbaar?
In De Buurtzorgrevolutie wordt gesuggereerd dat de Buurtzorg-aanpak generaliseerbaar is, maar deze stelling wordt niet verder uitgewerkt. Organisatiekundig gezien bestaan de teams bij Buurtzorg uit zo’n twaalf mensen en hebben zij weinig afhankelijkheden met andere teams. Het zijn vrijwel zelfstandig opererende miniondernemingen. Bij organisaties met veel onderlinge afhankelijkheden in het werkproces liggen de uitdagingen echter anders.
De Buurtzorgrevolutie is niet geschreven door De Blok zelf, maar door journalist Kiers. Op basis van dertig gesprekken schreef hij het boek, waarbij hij De Blok in de ik-vorm laat spreken – een opvallende en bijzondere stijlkeuze.
Doorzettingsvermogen
De kritiek op top-downmanagement, bureaucratie en politieke bemoeienis is vandaag net zo actueel als bij de oprichting van Buurtzorg in 2006. Hoewel de focus op de zorg ligt, is het boek ook een pleidooi voor autonomie, vertrouwen en verantwoordelijkheid – thema’s die breder spelen dan de zorg alleen. Daarnaast is De Blok een voorbeeld van iemand die ondernemerschap combineert met visie en doorzettingsvermogen.
De Buurtzorgrevolutie biedt een informatief inkijkje in de wereld van wijkverpleging, met de vele regels en instellingen die zich ermee bemoeien, van verzekeraars tot ministeries. Er is ruime aandacht voor de hindernissen waarmee De Blok werd geconfronteerd.
Het boek is vooral relevant voor lezers die willen ontdekken hoe je als ondernemer in de zorg succesvol kunt zijn en welke ontberingen je moet doorstaan om erkenning te krijgen voor een visie – van verzekeraars, overheden en collega’s.
Over Rudy Kor
Rudy Kor is zelfstandig organisatieadviseur en auteur van diverse managementboeken. Tot voor kort werkte hij (als senior partner) bij Twynstra Gudde. Hij startte zijn werkzame leven bij Philips in Eindhoven. Als adviseur helpt hij (project)managers bij het effectiever inrichten van hun projecten. Als veellezer wordt hij gedreven door nieuwsgierigheid en schrijft regelmatig boekrecensies.