Bewust risicomanagement in de zorg - 'Veel concrete aanwijzingen'

Een opvallende uitspraak, omdat je zou verwachten dat in de gezondheidszorg elk risico er eentje te veel is. In dit boek pleit de auteur echter voor bewust risico’s nemen, in plaats van ze onbewust te lopen. Voor deze realistische risicovisie blijkt veel te zeggen.

Petra van den Boorn is actief met risicomanagement binnen zorgorganisaties en zorgverzekeraars. Ze is opgeleid als registeraccountant en internal auditer. Vanuit deze ‘controlerende achtergrond’ heeft ze een pragmatische visie op risicomanagement ontwikkeld, die ze concreet maakt in haar boek Bewust Risicomanagement in de zorg. Het is een echt ‘hoe doe ik’ boek geworden. Stel je bent bestuurder, manager of andersoortige professional in de zorg (of een aanverwante sector) en je krijgt de vraag om integraal risicomanagement in je organisatie te (laten) ontwikkelen. Omdat de raad van toezicht er om vraagt, of nog beter, omdat je er zelf van overtuigd bent geraakt dat het waarde toevoegt aan de organisatie. Bijvoorbeeld om je organisatie- en procesdoelen zo goed mogelijk te realiseren, ondanks de onzekerheden die je daarbij onvermijdelijk voor de voeten lopen en zonder een papieren tijger te baren.

Je alter-ego in het boek is Hannah, bestuurder van een middelgrote zorginstelling in het midden van het land. Vanaf de inleiding tot en met het afsluitende hoofdstuk begint Hannah steeds met een praktijksituatie of -ervaring, soms afgewisseld met bijvoorbeeld MT-lid Rutger (die het implementatieplan opstelt) of interne controlefunctionaris Willem (monitoring van de risicomanagementeffectiviteit). Deze personages versterken de praktische waarde van het boek; hun vragen en dilemma’s worden in de hoofdstukken praktisch uitgewerkt.

De basis van de risicomanagementaanpak in dit boek wordt gevormd door de recent aangepaste NEN-ISO 31000 richtlijn voor risicomanagement. Ook hiervoor is een praktische reden: veel zorginstellingen richten hun kwaliteitsmanagement in volgens NEN-ISO 9001, waar de risico-NEN-ISO dus goed op aansluit. De belangrijkste stappen uit dit raamwerk, zoals het in kaart brengen van je stakeholders en het uitvoeren van de risicostappen, worden dan ook stap voor stap beschreven.

Een sterk punt van het boek vormt de heldere definitie van een aantal begrippen. Niet alleen de eigentijdse risicodefinitie in relatie tot doelen, ook het onderscheid tussen bijvoorbeeld risicomanagement raamwerk en control framework wordt helder uitgelegd. Mijn ervaring is dat heldere definities in de praktijk helpen veel verwarring te voorkomen.

Een wat minder sterk punt vind ik de toch wel conventionele benadering van risicomanagement. Bijvoorbeeld om de risicobereidheid in risicogetallen uit te drukken, en die te vergelijken met risicogetallen vanuit de ‘risico is kans maal gevolg’ benadering. Dit klinkt wat technisch voor de wat minder risico-ingewijden, en dat is het ook. Schijnnauwkeurigheid ligt hier op de loer. Enerzijds waarschuwt de auteur hier zelf voor, anderzijds gaat ze er zelf ook grotendeels in mee. En dat is ook wel weer begrijpelijk. Want een alternatief, anders dan met elkaar in gesprek blijven over verschillen in risicopercepties en op basis daarvan scherpe risicokeuzes maken, is niet direct voorhanden. Over het realistisch en toetsbaar vaststellen van risicobereidheid is het laatste woord nog lang niet geschreven.

Dit boek kun je gebruiken als je persoonlijke reisgids, om het eerste jaar van het ontwikkelen van risicomanagement goed door te komen. Hoewel, iets meer aandacht voor de implementatie of inbedding ervan in de organisatie, met hoofdrollen voor organisatiestructuur en -cultuur, was helemaal niet gek geweest. Het boek is er met ruim 160 pagina’s dun genoeg voor. Mijn ervaring is dat risicomanagement dat langer dan een jaar beklijft staat of valt met gerichte aandacht voor (aanpassing van) de structuur en cultuur in de organisatie.

Wat levert dit boek je op? Veel concrete aanwijzingen om de NEN-ISO risicostappen uit te voeren. Nuttig, als je als niet-risicomanager voor de opgave staat ‘iets’ met risicomanagement in de zorg te doen en er nog niet veel mee te maken hebt gehad. Alleen al de tien valkuilen in het hoofdstuk ‘Randvoorwaarden voor succes’ zijn dan een reden om dit boek aan te schaffen. Zo herkenbaar, zoals het risicomanagement beleggen bij een stafafdeling: niet doen! Naast verlaging van de accountskosten – een van de successen van je alter-ego Hannah - kan het ontwikkelen van risicomanagement in zorgorganisaties overigens nog veel meer opleveren. Zorg dus voor bewust risicomanagement in de zorg. Het gelijknamige boek van Petra van den Boorn biedt je er bijna alles voor.

Dr. Martin van Staveren adviseert organisaties over anders omgaan met risico’s. Zijn missie is om daarmee effectiviteit en welzijn te vergroten, binnen én buiten organisaties. Martin is ook kerndocent aan de executive masteropleidingen Risicomanagement en Public Management, Universiteit Twente. Begin 2015 verscheen zijn boek Risicogestuurd werken in de praktijk bij uitgever Vakmedianet. Op 15 augustus 2018 verscheen zijn nieuwste boek: Risicoleiderschap: Doelgericht omgaan met onzekerheden.