A. Eleveld is als promovenda verbonden aan de Universiteit Leiden waar zij onderzoek verricht binnen het project 'Hervorming Sociale Zekerheid'.
Meer over A. EleveldDe Participatiewet
Een grondrechtenperspectief
Samenvatting
Deze uitgave buigt zich over het vraagstuk hoe grondrechten en een bijstandsuitkering verband houden met elkaar. Diverse toonaangevende auteurs becommentariëren de regelgeving uit de Participatiewet vanuit een grondrechtelijk perspectief. Hiermee bieden ze professionals handvatten voor een mensenrechtenbestendige uitvoering van de bijstand.
Het recht op bijstand is onlosmakelijk verbonden met grondrechten. Onderwerpen zoals activering, integratie en fraudebestrijding vragen om een serieuze blik op grondrechten.
De Participatiewet brengt toonaangevende auteurs op het snijvlak van grondrechten en bijstand bijeen. Zij behandelen onder meer het grondrecht van de sociale bijstand, het recht op bijstand voor Unieburgers, het verbod op verplichte arbeid en het recht op vrije arbeidskeuze, het discriminatieverbod, het recht op privacy en het recht op een eerlijk proces.
Waar andere uitgaven omtrent de Participatiewet zich veelal beperken tot een toelichting op de wettekst, verschaft deze titel u tevens grondig inzicht in de samenhang tussen grondrechten en het recht op bijstandsuitkering. De uitgave sluit daarmee aan op de toenemende discussies omtrent het recht op bijstand in relatie tot het EU recht op vrij verkeer, basisinkomen, activering en fraudebestrijding.
De behandeling van de regelgeving uit de Participatiewet vanuit een grondrechtelijk perspectief geeft een stevig juridisch houvast aan beleidsmakers, uitvoerders, juristen en bijstandsgerechtigden. Daarnaast profiteren ook wetenschappers van de verdieping en reflectie op grondrechtelijke vraagstukken rond het recht op bijstand.
Specificaties
Inhoudsopgave
Afkortingen / XV
HOOFDSTUK 1
Inleiding. Waarom we grondrechten serieus moeten nemen / 1
Anja Eleveld
1.1 Van Armenwet tot Participatiewet / 1
1.2 Grondrechten onder druk / 3
1.3 Decentralisatie van de bijstand en grondrechten / 4
1.4 Inleiding op de hoofdstukken / 5
DEEL I ALGEMEEN JURIDISCHE NORMEN EN FINANCIERINGSSTRUCTUUR
HOOFDSTUK 2
De Participatiewet: een eerste indruk / 9
Saskia Klosse
2.1 Introductie / 9
2.2 Algemeen kader / 9
2.2.1 Een stukje geschiedenis / 9
2.2.2 Kenmerken van de Participatiewet / 11
2.2.3 Uitvoeringsaspecten / 12
2.2.4 Financieringsaspecten / 13
2.3 Bijstand / 14
2.3.1 Vormen van Bijstand / 14
2.3.2 Ontstaansvoorwaarden / 15
2.3.3 Algemene bijstand / 20
2.3.4 Bijzondere bijstand / 22
2.3.5 Verplichtingen / 23
2.3.6 Sancties / 24
2.3.7 Opschorting, intrekking, herziening en terugvordering van de uitkering / 25
2.3.8 Verhaal / 26
2.4 Re-integratie / 26
2.4.1 Aanspraak op ondersteuning / 26
2.4.2 Re-integratievoorzieningen / 27
2.4.3 Banenafspraak voor mensen met een arbeidsbeperking / 29
2.4.4 Verplichtingen / 30
2.4.5 Sancties / 32
HOOFDSTUK 3
Financieringsstructuur van de Participatiewet / 33
Duco Bannink
3.1 Inleiding / 33
3.2 De werking van prikkels in de principaal-agentbenadering / 33
3.3 Prikkels in het beleidsdomein van werk en inkomen / 35
3.4 De Participatiewet: aanscherpen van prikkels door verbreding van doelgroep / 38
3.4.1 Het uitkeringsbudget in de Participatiewet / 39
3.4.2 Het budget voor ondersteuning bij arbeidsinschakeling / 40
3.5 De doorwerking van prikkels in de Participatiewet / 42
3.6 Conclusie / 43
DEEL II HET GRONDRECHT OP BIJSTAND
HOOFDSTUK 4
Het grondrecht van de sociale bijstand / 47
Gijsbert Vonk
4.1 Inleiding / 47
4.2 De plaats van het grondrecht van de sociale bijstand / 48
4.3 Rechtskarakter van het grondrecht van de sociale bijstand / 51
4.4 Inhoud van het grondrecht van de sociale bijstand / 53
4.5 Overheidssteun bij behoeftigheid bezien vanuit klassieke grondrechten / 56
4.6 Implementatie van het grondrecht van de sociale bijstand in het Nederlandse recht / 57
4.7 Kritische beschouwing / 60
HOOFDSTUK 5
Unieburgers en de sociale bijstand / 63
Dion Kramer
5.1 Inleiding / 63
5.2 Sociale Rechten voor Unieburgers: Een Korte Geschiedenis / 64
5.3 Art. 11 Participatiewet in het licht van vrij verkeer en non-discriminatie / 67
5.3.1 Werknemers / 68
5.3.2 Economisch niet-actieven / 69
5.3.3 Duurzaam verblijvende Unieburgers / 72
5.4 Onbekend, Onzeker en Onrechtmatig Verblijf / 73
5.5 Conclusie / 76
DEEL III RE-INTEGRATIE, ACTIVERING EN GRONDRECHTEN
HOOFDSTUK 6
Het verbod op verplichte arbeid en het recht op vrije arbeidskeuze bij re-integratie en tegenprestatie / 81
Anja Eleveld en Elise Dermine
6.1 Inleiding / 81
6.2 Een korte geschiedenis / 82
6.3 Het internationaal grondrechtelijke kader / 84
6.3.1 Het verbod op gedwongen of verplichte arbeid / 84
6.3.2 Het recht op vrije arbeidskeuze / 87
6.3.3 De constructie van een internationaal grondrechtelijk toetsingskader / 89
6.3.4 Samenvatting / 93
6.4 Invulling door het nationale recht / 95
6.4.1 Inspraak / 96
6.4.2 Exit-opties / 99
6.4.3 De kwaliteit van het werk / 103
6.4.4 Tijd voor training en sollicitaties / 106
6.4.5 Doelen en effecten / 106
6.4.6 Procedurele vereisten bij de totstandkoming van de wetgeving / 107
6.4.7 Evaluatie / 107
6.5 Aanbevelingen / 110
HOOFDSTUK 7
De taaleis in de bijstand en het discriminatieverbod / 113
Anja Eleveld
7.1 Inleiding / 113
7.2 De taaleis in de Participatiewet / 114
7.2.1 De wetgeschiedenis / 114
7.2.2 De taaleis van art. 18b Participatiewet nader beschouwd / 116
7.2.3 De personele werkingssfeer van de taaleis / 117
7.3 Discriminatieverboden in het EU-recht / 120
7.3.1 EU-burgers / 120
7.3.2 Derdelanders / 123
7.3.3 Gelijke gevallen en het doel van de maatregel / 125
7.3.4 Conclusie / 127
7.4 De discriminatieverboden uit het EVRM / 127
7.4.1 Toetsingskader / 127
7.4.2 Derdelanders / 129
7.5 Toetsing van de taaleis aan het discriminatieverbod / 130
7.5.1 Gelijke gevallen / 131
7.5.2 Legitiem doel / 132
7.5.3 Passend / 133
7.5.4 Noodzakelijk / 134
7.5.5 Proportioneel / 135
7.6 Een materieel gelijkheidsbegrip en het recht op arbeid / 136
7.7 Tot besluit / 139
HOOFDSTUK 8
Leeftijdsgrenzen in de Participatiewet en het gelijkheidsbeginsel / 141
Pauline de Casparis en Anja Eleveld
8.1 Inleiding / 141
8.2 Leeftijdsdiscriminatie en de toegang tot arbeid, beroepsonderwijs en praktijkervaring: Richtlijn 2000/78/EG en de WGBL / 141
8.3 Overige vormen van leeftijdsdiscriminatie: de Grondwet, IVBPR en EVRM / 143
8.4 De leeftijdsgrens van 27 jaar / 145
8.4.1 Toegang tot de bijstand / 146
8.4.2 Het recht op ondersteuning bij de arbeidsinschakeling / 147
8.4.3 De middelentoets / 148
8.4.4 De zoekperiode / 149
8.4.5 Gerechtvaardigd onderscheid? / 149
8.5 De leeftijdsgrens van 18 jaar / 152
8.6 De leeftijdsgrens van 21 jaar / 152
8.6.1 De bijstandsnorm / 153
8.6.2 De kostendelersnorm / 153
8.6.3 Gerechtvaardigd onderscheid? / 154
8.7 De AOW-leeftijd als leeftijdsgrens / 155
8.8 Conclusie / 155
HOOFDSTUK 9
Voorkeursbeleid voor mensen met een arbeidsbeperking in het licht van de Wet banenafspraak / 157
Annejet Swarte
9.1 Inleiding / 157
9.2 De Wet banenafspraak / 158
9.3 Het begrip ‘handicap’ / 161
9.4 Het gelijkheidsbeginsel: formele versus materiele gelijkheid / 162
9.5 De WGBH/CZ / 163
9.6 Voorkeursbeleid / 164
9.6.1 Sociaal beleid (art. 3 lid 1 onderdeel b WGBH/CZ) / 165
9.6.2 Positieve actie (art. 3 lid 1 onderdeel c WGBH/CZ) / 165
9.7 Toegespitst op de Wet banenafspraak / 167
9.7.1 Een vorm van sociaal beleid? / 167
9.7.2 Expliciet werven onder de doelgroep van de banenafspraak? / 169
9.8 Conclusie / 171
DEEL IV CONTROLE EN GRONDRECHTEN
HOOFDSTUK 10
Opsporing van bijstandsfraude en het recht op privacy / 175
Willemijn Roozendaal
10.1 Inleiding / 175
10.2 Privacy en opsporing in het Europese recht / 175
10.2.1 EVRM / 176
10.2.2 EU-recht / 176
10.3 Algemene onderzoeksbevoegdheden / 177
10.3.1 Wetgeving / 177
10.3.2 Toetsing door de CRvB / 178
10.3.3 Evaluatie / 180
10.4 Specifieke onderzoeksbevoegdheden / 180
10.4.2 Huisbezoek / 180
10.4.3 Heimelijke opsporing / 184
10.4.4 Gegevensuitwisseling / 187
10.5 Conclusie. Behoorlijke bestuurlijke opsporing in het sociale domein / 190
HOOFDSTUK 11
De evenredige bestuurlijke boete in de Participatiewet / 191
Lucy van den Berg
11.1 Inleiding / 191
11.2 De waarborgen van art. 6 EVRM bij de bestuurlijke boete en de uitwerking in het nationale recht / 192
11.2.1 Art. 6 EVRM en het recht op een eerlijk proces / 192
11.2.2 De in de Awb opgenomen waarborgen bij de oplegging van een bestuurlijke boete / 193
11.2.3 Oordeel nationale rechter over de bestuurlijke boete en art. 6 EVRM / 193
11.2.4 De waarborgen van art. 6 EVRM ten aanzien van de evenredigheid van de bestuurlijke boete / 195
11.2.5 De uitgangspunten van een evenredige bestuurlijke boete in de Awb / 195
11.3 De inlichtingenplicht in de Participatiewet / 196
11.4 Opschorting herziening, intrekking of terugvordering en boeteoplegging bij schending van de inlichtingenplicht / 198
11.5 De voorgeschiedenis van de evenredige bestuurlijke boete in de Participatiewet / 200
11.5.1 Inleiding / 200
11.5.2 De Fraudewet 2013 / 200
11.5.3 Uitspraak CRvB 24 november 2014 / 201
11.5.4 Fraudewet 2017 / 203
11.6 De vaststelling van de evenredige boete / 204
11.6.1 Inleiding / 204
11.6.2 Opzet / 205
11.6.3 Grove schuld / 206
11.6.4 Gewone verwijtbaarheid / 207
11.6.5 Verminderde verwijtbaarheid / 208
11.6.6 Recidive / 209
11.6.7 De omstandigheden waaronder de overtreding is gepleegd / 210
11.6.8 De rol van gemeentelijk beleid bij de vaststelling van de hoogte van de boete / 212
11.7 Beschouwing / 212
DEEL V GRONDRECHTEN IN ACTIE
HOOFDSTUK 12
Recht in actie: de omgekeerde toets / 217
Evelien Meester
12.1 Grondrechten: het recht op bestaansminimum en gelijkheidsbeginsel / 217
12.2 Stap 1: Het gewenste effect / 218
12.3 Stap 2: Welke grondwaarden heeft de Participatiewet? / 218
12.3.1 Garanderen bestaansminimum / 219
12.3.2 Complementariteit / 220
12.3.3 Bevorderen zelfredzaamheid / 221
12.3.4 Autonomie voor decentrale overheid / 222
12.4 Stap 3: Is het besluit ethisch te verantwoorden? / 223
12.4.1 Aansluiting op mogelijkheden en vaardigheden / 223
12.4.2 Het effect van het voorgenomen besluit / 224
12.4.3 Zuiver in de bedoeling / 225
12.5 Stap 4: Randvoorwaarden / 225
12.5.1 Geen recht, toch toegang / 225
12.5.2 Individualiseren hoogte bijstand / 227
12.5.3 Individualiseren verplichtingen / 228
12.5.4 Toetsing aan de redelijkheidsvereiste uit het Awb / 228
12.6 De omgekeerde toets in de praktijk / 228
12.7 Conclusie / 230
HOOFDSTUK 13
Conclusie. Bijstand met rechten en plichten of een basisinkomen(bijstand)? / 231
Anja Eleveld
13.1 De Participatiewet en grondrechten / 231
13.1.1 Het recht op bijstand voor niet-Nederlanders en hun rechthebbende huisgenoten / 231
13.1.2 Activering / 232
13.1.3 Controle op de rechtmatigheid van de uitkering / 232
13.2 Basisbijstand of basisinkomen? / 233
13.3 Vier niveaus van argumentatie / 233
13.3.1 Universele morele argumentatie / 234
13.3.2 Ethisch-politieke argumentatie / 238
13.3.3 Pragmatische argumentatie / 239
13.3.4 Realistische argumentatie / 240
13.4 Evaluatie / 241
Literatuurlijst / 243
Jurisprudentieregister / 261
Mensen die dit boek kochten, kochten ook...
Net verschenen
Rubrieken
- aanbestedingsrecht
- aansprakelijkheids- en verzekeringsrecht
- accountancy
- algemeen juridisch
- arbeidsrecht
- bank- en effectenrecht
- bestuursrecht
- bouwrecht
- burgerlijk recht en procesrecht
- europees-internationaal recht
- fiscaal recht
- gezondheidsrecht
- insolventierecht
- intellectuele eigendom en ict-recht
- management
- mens en maatschappij
- milieu- en omgevingsrecht
- notarieel recht
- ondernemingsrecht
- pensioenrecht
- personen- en familierecht
- sociale zekerheidsrecht
- staatsrecht
- strafrecht en criminologie
- vastgoed- en huurrecht
- vreemdelingenrecht