De oudere werkende en het sociaal recht

Woord vooraf / V
Lijst van gebruikte afkortingen / XV

DEEL A – INLEIDING EN ACHTERGRONDEN
HOOFDSTUK 1
Inleiding – De oudere werkende in woelig water / 3
G.J.J. Heerma van Voss

HOOFDSTUK 2
Arbeidsparticipatie ouderen in nationaal en internationaal perspectief / 7
K.P. Goudswaard en C.L.J. Caminada
2.1 Inleiding / 7
2.2 Arbeidsparticipatie ouderen in Nederland / 8
2.2.1 Leeftijdsgroep 55-65 jaar / 8
2.2.2 Leeftijdsgroep 65-75 jaar / 9
2.3 Arbeidsparticipatie ouderen internationaal vergeleken / 10
2.4 Oorzaken stijgende arbeidsdeelname / 13
2.5 Conclusie / 15

HOOFDSTUK 3
Werkende ouderen en het werkgelegenheidsbeleid van de Europese Unie / 17
B.P. ter Haar
3.1 Inleiding / 17
3.2 Doelstellingen en waarden voor het EU-Active Ageing-beleid / 18
3.3 Vrij verkeer van personen / 20
3.4 Europese Werkgelegenheidsstrategie / 23
3.4.1 Doelstellingen van de Europese Werkgelegenheidsstrategie / 23
3.4.2 Europese Pijler van Sociale Rechten / 24
3.4.3 Europese Werkgelegenheidsrichtsnoeren en landenspecifieke aanbevelingen / 25
3.4.4 Sociale investeringen / 28
3.5 Sociaal Beleid van de Europese Unie / 31
3.6 Active Ageing – Inhoud van het EU-beleid / 32
3.6.1 Active Ageing-programma / 33
3.6.2 Active Ageing Index / 35
3.7 Ter afsluiting / 36

DEEL B – ARBEIDSRECHTELIJKE ASPECTEN
HOOFDSTUK 4
Oudere werkenden in het leeftijdsdiscriminatierecht van de Europese Unie / 39
B.P. ter Haar en M. Kullmann
4.1 Inleiding / 39
4.2 Leeftijd als discriminatiegrond / 40
4.3 Richtlijn 2000/78/EG voor gelijke behandeling in arbeid en beroep / 42
4.3.1 Definities voor directe en indirecte discriminatie / 42
4.3.2 Algemene rechtvaardigingsgronden – art. 4 en 7 Richtlijn 2000/78/EG / 45
4.3.3 Bijzondere rechtvaardigingsgrond voor leeftijd- artikel 6 Richtlijn 2000/78/EG / 46
4.4 De oudere werknemer in de Europese rechtspraak / 47
4.4.1 Leeftijd en (opeenvolgende) arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd / 47
4.4.2 Ontslagvergoedingen / 48
4.4.3 Pensioenontslag / 50
4.5 Relatie Unierecht en de nationale rechtsorde / 56
4.5.1 Richtlijnconforme interpretatie volgens de zaak Rasmussen / 56
4.5.2 Kücükdeveci-leer of Swedex-mechanisme / 56
4.6 Ter afsluiting / 59

HOOFDSTUK 5
De arbeidsrechtelijke positie van de oudere werknemer / 61
H.J. van Deventer en M.Y.H.G. Erkens
5.1 Inleiding / 61
5.2 Bijzondere bepalingen voor oudere werknemers / 61
5.2.1 Boek 7, titel 10 Burgerlijk Wetboek / 61
5.2.2 Ontslagbesluit: afspiegeling / 67
5.2.3 Arbeidsomstandighedenrecht / 68
5.3 Arbeidsmarktpositie van de 50-plus-werknemer / 70
5.4 Reflectie / 74
5.5 Conclusie / 76

HOOFDSTUK 6
Cao-voorzieningen voor oudere werknemers / 79
J.H. Bennaars en M.A. Schneider
6.1 Inleiding / 79
6.2 Onderzoeksopzet en verantwoording / 80
6.3 Resultaten van het cao-onderzoek / 81
6.3.1 Inleiding / 81
6.3.2 Vier categorieën / 81
6.3.3 Algemeen beleid gericht op blijvende participatie / 82
6.3.4 Bepalingen aangaande invulling arbeidsovereenkomst / 85
6.3.5 Formele bepalingen aangaande de arbeidsovereenkomst / 88
6.3.6 Voorzieningen na einde arbeidsovereenkomst / 91
6.4 Conclusie / 92

HOOFDSTUK 7
Pensioen een recht – pensioenontslag een plicht? / 95
E.L.H. van der Vos
7.1 Het recht of de plicht / 95
7.2 Rechten en plichten bij pensioenontslag / 97
7.2.1 Combineren pensioenontslagbeding en opzegmogelijkheid / 98
7.2.2 Moment van opzegging na AOW-leeftijd / 99
7.2.3 Pensioenontslagbeding met andere leeftijd dan AOW-leeftijd / 99
7.3 Leeftijdsdiscriminatie / 99
7.3.1 Preventieve toetsing en beperkte opzegtermijn / 100
7.3.2 Leeftijdsdiscriminatie en gebrek aan transitievergoeding / 101
7.3.3 Drie scenario’s pensioenontslag / 101
7.3.4 Afgesproken pensioenontslag onder AOW-leeftijd / 103
7.4 Individuele toetsing bij pensioenontslag onder AOW-leeftijd / 105
7.5 Pensioen een recht – pensioenontslag een plicht / 106

HOOFDSTUK 8
De arbeidsrechtelijke positie van de AOW-gerechtigde / 107
S.F. Sagel en M.R. van der Vos
8.1 Inleiding / 107
8.2 Positie AOW-gerechtigde bij aangaan en beëindigen dienstverband / 108
8.2.1 Inleiding / 108
8.2.2 Doorwerken op basis van bestaande arbeidsovereenkomst / 108
8.2.3 Doorwerken op basis van nieuwe arbeidsovereenkomst / 112
8.2.4 Doorwerken op basis van overeenkomst van opdracht / 115
8.2.5 Herplaatsing van AOW-gerechtigden / 115
8.2.6 Tussenevaluatie / 116
8.2.7 Positie van AOW-gerechtigde werknemer bij reorganisatie / 118
8.2.8 Herplaatsing van niet AOW-gerechtigde werknemer / 120
8.2.9 Aanspraak van AOW-gerechtigde op billijke vergoeding / 122
8.2.10 Doorwerken na de AOW-gerechtigde leeftijd – een afdwingbaar recht? / 124
8.3 Positie van de AOW-gerechtigde tijdens het dienstverband / 125
8.3.1 De arbeidsongeschikte AOW-gerechtigde werknemer / 125
8.3.2 Minimumloon / 128
8.3.3 Aanpassing arbeidsduur / 128
8.4 Opmaken balans: positie AOW-gerechtigde / 128

HOOFDSTUK 9
Employability van ouderen in de 21e eeuw / 129
R. Hansma
9.1 Inleiding / 129
9.2 De wereld draait door / 129
9.3 Ouderen op de Nederlandse arbeidsmarkt / 131
9.3.1 Werkloosheid / 131
9.3.2 Stijgende pensioenleeftijd / 132
9.3.3 Relativering van de cijfers / 133
9.4 Sociale partners aan de slag / 134
9.5 Nog even terug naar de rechtspraak van vóór de Wwz / 136
9.6 Wwz / 137
9.6.1 Scholing / 137
9.6.2 Transitievergoeding / 138
9.6.3 Effect op sociale plannen / 139
9.6.4 Aftopping van de transitievergoeding / 140
9.6.5 De omvang van de ontslagkosten / 140
9.6.6 Recht en rechtvaardigheid zijn niet hetzelfde / 142
9.7 De Wwz-jurisprudentie / 142
9.7.1 Scholingsplicht / 142
9.7.2 Opzegging / 143
9.7.3 Ontslag op staande voet / 143
9.7.4 Goed werkgever- en werknemerschap / 144
9.8 Conclusie / 145

DEEL C – SOCIALEZEKERHEIDSASPECTEN
HOOFDSTUK 10
De oudere zzp’er / 149
G.C. Boot
10.1 Inleiding / 149
10.2 Karakteristieken van zzp’ers / 150
10.3 Karakteristieken van de oudere zzp’er / 152
10.4 Zzp-schap: vrije keuze of weinig keuze? / 152
10.5 Kansen op de arbeidsmarkt / 153
10.6 Goede en kwade kansen / 154
10.7 Verzekeren zzp’ers zich uit zichzelf? / 155
10.8 Gebruik door oudere zzp’ers van voorzieningen / 156
10.9 Conclusies / 157

HOOFDSTUK 11
Effecten van versobering WW op het uittreedgedrag van oudere werkenden / 159
J. Been en M.G. Knoef
11.1 Inleiding / 159
11.2 Uittreedroutes, sociale zekerheid en zelfstandig ondernemerschap / 161
11.3 Werkloosheidswet voor oudere werknemers / 162
11.4 Effecten van de sollicitatieplicht op zelfstandig ondernemerschap / 164
11.5 Conclusie / 168
11.6 Resultaten in beleidsperspectief / 168

HOOFDSTUK 12
De oudere werkloze / 175
A.C. Damsteegt
12.1 Inleiding / 175
12.2 Het recht op een WW-uitkering / 175
12.2.1 Het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd / 175
12.2.2 Fictieve opzegtermijn / 176
12.2.3 Vakantie genieten / 177
12.2.4 Eindiging en herleving / 178
12.3 Hoogte en duur van de uitkering / 178
12.3.1 Inleiding / 178
12.3.2 De duur van de WW-uitkering sinds 1 januari 2016 / 179
12.3.3 Derde WW-jaar / 180
12.3.4 Hoogte uitkering / 181
12.4 Op zoek naar ander werk / 183
12.4.1 Inleiding / 183
12.4.2 Sollicitatieplicht / 183
12.4.3 Het begrip ‘passende arbeid’ / 184
12.4.4 Inkomensverrekening / 184
12.4.5 Reserveringsloon / 185
12.4.6 Vrijstelling verplichtingen / 185
12.5 Re-integratie / 186
12.5.1 Inleiding / 186
12.5.2 Scholingsmogelijkheden / 187
12.5.3 Passend werkaanbod / 188
12.5.4 Compensatieregeling oudere voormalig langdurige werkloze / 188
12.5.5 Wet tegemoetkomingen loondomein / 190
12.6 Conclusie / 190

HOOFDSTUK 13
Leeftijd is geen ziekte / 191
B. Barentsen
13.1 Inleiding / 191
13.2 Ouderdom is geen ziekte / 191
13.3 Ziekteverzuim onder oudere werknemers / 194
13.4 Meer verplichtingen bij oudere werknemers? / 195
13.4.1 Preventieve maatregelen / 195
13.4.2 Re-integratie / 197
13.5 Wet werken na AOW-gerechtigde leeftijd / 199
13.5.1 Achtergrond / 199
13.5.2 Verkorte loondoorbetalingsplicht / 200
13.5.3 Ziektewet als vangnet / 201
13.5.4 Re-integratie / 202
13.6 Besluit / 203

HOOFDSTUK 14
Ouderdom (AOW) / 205
S. Kali
14.1 Inleiding / 205
14.2 De plaats van de AOW in het Nederlands pensioenstelsel / 205
14.3 Voorwaarden voor AOW / 206
14.4 Ontwikkelingen op het gebied van de AOW-gerechtigde leeftijd / 207
14.4.1 AOW-gerechtigde leeftijd omhoog / 207
14.4.2 Flexibele leeftijdsgrens? / 209
14.4.3 Een lagere leeftijdsgrens voor zware beroepen? / 211
14.4.4 Europese trends op het gebied van wijziging pensioenleeftijd / 214
14.5 Afronding / 215

DEEL D – PENSIOENASPECTEN
HOOFDSTUK 15
Hervorming van het pensioenstelsel / 219
K.P. Goudswaard
15.1 Inleiding / 219
15.2 Sterke en zwakke punten / 220
15.2.1 Sterke punten / 220
15.2.2 Zwakke punten / 221
15.3 Toekomstvarianten / 223
15.3.1 Persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling / 223
15.3.2 Effecten persoonlijk pensioen met collectieve risicodeling / 224
15.3.3 Verbeterde premieregeling / 226
15.3.4 Een nieuw contract met uitgebreide risicodeling / 226
15.4 Transitie naar een nieuw contract / 227
15.4.1 Generatie-effecten / 228
15.4.2 De positie van oudere werknemers / 229
15.5 Pensioen zzp’ers / 230
15.6 Pensioenakkoord en conclusies / 231

HOOFDSTUK 16
De oudere werkende en pensioen / 237
A.G. van Marwijk Kooy
16.1 Inleiding / 237
16.2 Pensioen, enkele begrippen / 237
16.3 Speciale wettelijke positie? / 242
16.4 Zeggenschap en medezeggenschap? / 243
16.5 Opbouw is gaande, pensioen nadert: actie? / 245
16.6 Hoogte pensioen/deels opnemen? / 247
16.7 Wijziging pensioenregeling / 249
16.8 Het pensioen van de zzp’er / 251
16.9 Tot slot / 252

DEEL E – TOT SLOT
HOOFDSTUK 17
Afsluiting – Vervagende leeftijdsgrenzen / 255
G.J.J. Heerma van Voss
Trefwoordenregister / 263