Goed bestuur voor iedereen

Voorwoord 8
Inleiding 10
Voor wie is dit boek? 11
De noodzaak van handelen 12
Terminologie 13

Hoofdstuk 1 Bestuur en toezicht als maatschappelijke functie 15
1.1 Wat is governance? 16
1.2 Bestaat er zoiets als ‘goed bestuur’? 17
1.3 Gaat het niet meestal gewoon goed? 22
1.4 Waarom is er eigenlijk intern toezicht? 24
1.5 Wat wordt er bedoeld met waardengericht toezicht? 26
1.6 Welke theorieën zijn er over bestuur en toezicht? 31
1.7 Is dit boek dan wél onderbouwd? 36

Hoofdstuk 2 Knelpunten bij intern toezicht – en hoe we die kunnen aanpakken 39
2.1 Het onderscheid tussen bestuur en toezicht 40
2.2 Van knelpunten naar principes 46
2.2.1 Knelpunt 1: Geen gedeelde visie op de rol van het intern toezicht 46
2.2.2 Knelpunt 2: Onvoldoende scherpte in het onderscheid tussen bestuur en toezicht 48
2.2.3 Knelpunt 3: Onvoldoende heldere verwachtingen over welke maatschappelijke waarden worden nagestreefd 49
2.2.4 Knelpunt 4: Twijfels van het intern toezicht worden onvoldoende of te laat besproken 50
2.2.5 Knelpunt 5: Het ontbreken van een systematische dialoog met de maatschappelijke omgeving 51
2.2.6 Knelpunt 6: Intern toezichthouders onderkennen onvoldoende de noodzaak tot de ontwikkeling en verbetering van het eigen functioneren 52

Hoofdstuk 3 Zes principes voor maatschappelijk verantwoord bestuur en toezicht 53
3.1 Principe 1 Bestuur en toezicht vervullen hun taak namens specifieke groepen belanghebbenden 55
3.1.1 Toelichting op principe 1: Over stakeholders en belanghebbenden 55
3.1.2 Principe 1 in de praktijk: wie zijn onze maatschappelijk belanghebbenden? 65
3.2 Principe 2 Het intern toezicht is zowel divers van samenstelling als eenduidig in zijn communicatie 71
3.2.1 Toelichting op principe 2: Het uithouden van de paradox 71
3.2.2 Principe 2 in de praktijk: Maatschappelijke representatie realiseren 74
3.3 Principe 3 Het intern toezicht hanteert zorgvuldig geformuleerde ijkpunten voor zowel resultaten als kaders 76
3.3.1 Toelichting op principe 3: Expliciete verwachtingen als houvast 76
3.3.2 Principe 3 in de praktijk: IJkpunten formuleren op twee dimensies 85
3.3.2.1 IJkpunten voor beoogd resultaat 86
3.3.2.2 IJkpunten voor kaders voor de uitvoering 89
3.4 Principe 4 Bestuur en toezicht versterken elkaar in hun wederzijdse rollen 92
3.4.1 Toelichting op principe 4:Het samenspel tussen bestuur en toezicht als lemniscaat 92
3.4.2 Principe 4 in de praktijk: Toezicht tussen klankbord en toetsing 97
3.4.2.1 Integraal toezicht en het maatschappelijk resultaat 97
3.4.2.2 De verantwoordingsrapportage en de dialoog 103
3.4.2.3 Snorkelen en zachte informatie 109
3.4.2.4 Deliberatie en het belang van redelijkheid 111
3.4.2.5 Interventies van het intern toezicht en de werkgeversrol 118
3.5 Principe 5 Maatschappelijke verantwoording is een doorgaande dialoog 124
3.5.1 Toelichting op principe 5: Systematische verantwoording in dialoog 124
3.5.2 Principe 5 in de praktijk: De dialoog met maatschappelijk belanghebbenden 126
3.6 Principe 6 Het intern toezicht ontwikkelt en verbetert zich continu en systematisch 130
3.6.1 Toelichting op principe 6: Het belang van voortdurend onderhoud 130
3.6.2 Principe 6 in de praktijk: Werken met een handboek toezicht 131
3.6.2.1 Opzet van het handboek toezicht 131
3.6.2.2 Zelfevaluatie en permanente ontwikkeling
van het intern toezicht 134
3.6.2.3 Begeleiding en ondersteuning van het intern toezicht 139
3.6.2.4 Papier, praktijk en personen 141

Hoofdstuk 4 De persoon van de toezichthouder 143
4.1 Wij zijn het systeem 145
4.2 Wie kies je om te zijn, als toezichthouder? 148

Nawoord POSIWID en governance-activisme 152
Bijlage Het Policy Governance®-systeem 154
Bronnen 157