Je kunt je eenzaam voelen in een volle vergaderzaal... Die zin klinkt misschien tegenstrijdig, maar wie in organisaties werkt, weet hoe waar hij kan zijn. In mijn werk als procesbegeleider en organisatieadviseur zie ik regelmatig hoe collega’s naast elkaar werken zonder écht contact te hebben. Het gevolg: mensen voelen zich niet gehoord, trekken zich terug of vallen zelfs uit. Organisaties verliezen daarmee niet alleen betrokkenheid, maar ook creativiteit, innovatiekracht en duurzame samenwerking.
Waarom voelt de één zich verbonden en de ander juist niet?
Zelfdeterminatietheorie
De Zelfdeterminatietheorie (ZDT) helpt dit begrijpen. Deze stelt dat mensen drie fundamentele psychologische basisbehoeften hebben om tot bloei te komen:
- Autonomie – het gevoel zelf keuzes te kunnen maken
- Competentie – het gevoel dat je ergens goed in bent en van waarde bent
- Verbondenheid – het gevoel dat je ertoe doet, dat je gezien wordt, dat je deel uitmaakt van een groter geheel
Als deze behoeften vervuld zijn, voelen we ons gemotiveerd, betrokken en veilig in contact met anderen. Maar niet iedereen ervaart dat vanzelf. Eerdere ervaringen met teams, leidinggevenden of zelfs patronen uit het verleden beïnvloeden hoe veilig verbondenheid voelt.
Herkenbare patronen
Zie je dit in je eigen team? Eén iemand die altijd het voortouw neemt, en een ander die nauwelijks gehoord wordt? Vaak sluipen er onbewust patronen in: sommigen nemen meer ruimte, terwijl anderen zich terughoudender opstellen. Voor je het weet verval je in een vaste rol, zonder dat je het doorhebt. In veel organisaties worden vergaderingen zo gedomineerd door dezelfde stemmen. Dat leidt tot onzichtbare eenzaamheid: erbij zijn, maar niet écht gehoord worden.
Een praktijkvoorbeeld
Ik begeleidde een team waar iedereen instemmend knikte en alles harmonieus leek. Tot iemand zei: ‘Ik voel me hier eigenlijk niet gezien.’
De stilte die volgde, bracht verandering. Er ontstond een gesprek met meer diepgang en ruimte voor écht contact. Wat hier gebeurde? Deze collega schakelde van inhoud en procedure naar een ander niveau: gevoel en interactie. En dat veranderde de hele sfeer.
Communicatieniveaus
Communicatie speelt zich op vier niveaus af:
- Inhoud – de feitelijke zaak bespreken
- Procedure – afspraken over hoe die inhoud besproken wordt
- Interactie – hoe we met elkaar omgaan
- Gevoel – uitspreken hoe iets je raakt
Veel teams blijven hangen in inhoud en procedure, omdat dat veilig voelt. Verbinding ontstaat pas als iemand durft te schakelen naar interactie en gevoel.
Kleine gebaren, groot verschil
Eenzaamheid doorbreek je vaak met iets kleins: een vraag, een compliment, een luisterend oor. Dat noem ik het dandelion effect: een klein gebaar dat onverwacht landt waar het nodig is, net zoals het pluis van een paardenbloem dat door de wind wordt meegenomen.
Wat organisaties kunnen doen
Onzichtbare eenzaamheid uit zich subtiel, maar er zijn praktische stappen:
- Let op patronen: wie neemt vaak het woord, wie blijft stil?
- Geef bewust ruimte: stel de vraag ‘Hoe kijk jij hiernaar?’ en wacht stil af.
- Check-in momenten: begin een overleg met ‘Hoe zit je erbij?’
- Maak communicatieniveaus bespreekbaar: benoem niet alleen wát er besproken wordt, maar ook hóe en wat dat met mensen doet.
Zo plant je kleine zaadjes die een groot verschil kunnen maken.
Conclusie
Onzichtbare eenzaamheid gaat niet over het aantal mensen om je heen, maar over het gevoel of je er écht toe doet. Het sluipt in patronen, in vergaderingen en in rollen die we ongemerkt aannemen.
Het goede nieuws: je kunt er iets aan doen. Door oog te hebben voor groepsdynamiek, de basisbehoeften uit de ZDT serieus te nemen, ruimte te geven aan alle stemmen en te durven schakelen naar interactie en gevoel, maak je een team menselijker én effectiever.
Een organisatie waar mensen zich gezien en gehoord voelen, is niet alleen warmer, maar ook sterker, creatiever en duurzamer.
In mijn boek De stille epidemie laat ik zien hoe je dit herkent, bespreekbaar maakt en doorbreekt met praktische handvatten en inspirerende voorbeelden. Bestel via Managementboek.
Over Sandra Kamp
Met een bedrijfseconomische achtergrond en meer dan 25 jaar ervaring in het ontwikkelen van mensen, teams en organisaties, is Sandra Kamp geregistreerd gedragstrainer (NOBTRA) en gespecialiseerd in o.a. transactionele analyse. In haar eerste boek De stille epidemie – Herken onzichtbare eenzaamheid maakt zij dit vaak verborgen thema bespreekbaar.