Er bestaat niet zoiets als AI. Net zomin als er zoiets bestaat als ‘het dier’. Bij een dier denkt u misschien aan een zebra, een schildpad of een duif. Allemaal dieren, maar volkomen verschillend. Het dierenrijk kent vele soorten, elk met hun eigen krachten, kwaliteiten, zwakten en bedreigingen. Om houvast te krijgen, hebben we een classificatie: zoogdieren, reptielen, vogels. Precies hetzelfde zouden we moeten doen voor AI. In de afgelopen 60 jaar is de AI-wereld net zo divers geworden als het dierenrijk, en nieuwe subsoorten worden met enige regelmaat ontdekt.
Zes soorten AI
In onze expeditie komen we zes verschillende AI-soorten tegen. We onderzochten hun leefgebieden, hun behoeften, hun gedrag en hun afhankelijkheden. Deze analogie werkte zo goed dat we het verhaal voor iedereen wilden openen: op een toegankelijke, leuke maar serieuze manier. Samenleven met AI hebben we ook geschreven omdat we het zelf graag hadden gehad toen we te maken kregen met de opkomst van kunstmatige intelligentie in onze projecten. Als ondernemers hebben we veel innovatieprojecten en experimenten uitgevoerd in samenwerking met honderden instellingen, bedrijven en creatieve ontwerpers over heel Europa. De afgelopen vijf jaar werden we betrokken bij meer dan twintig projecten waarin AI-soorten werden gebouwd, ontrafeld of aangepast. Welke AI-soorten zijn geschikt voor welke doelen? En wanneer is een AI-soort niet geschikt?
Daarbij is het begrijpen van de vele soorten AI niet iets dat voorbehouden zou moeten zijn aan wetenschappers of technici. Iedereen heeft ermee te maken, komt ermee in contact, wordt erdoor geraakt.
de schrijvende soort
In de algemene berichtgeving lijkt het alsof de AI-wereld voornamelijk bestaat uit generatieve AI, AI-assistenten en prompts. Wij noemen dit de schrijvende soort - omdat tekst hierin altijd de basis vormt. Tot voor kort nog onhandig en onzeker, maar sinds 2023 een speler die niet meer weg te denken is uit het veld, met niet minder dan negen verschillende specialisaties. Maar daarbij horen ook een reeks bijbehorende zwakten.
De kijkende en vooruitdenkende soorten
De kijkende soort is een ware analist: zijn scherpe ogen missen niets. Ze ziet patronen die wij missen. De vooruitdenkende soort is de fanatiekeling die eindeloos tactische puzzels oefent - we leerden deze kennen als Deep Blue, die schaakkampioen Kasparov in 1997 versloeg. Nu is deze soort aan kracht gegroeid, zijn de neurale verbindingen ongekend en jaagt ze op steeds complexere spelregels om te winnen.
De namakende en zelflerende soorten
De namakende soort is onze wonderbaarlijke imitator, ten goede en ten kwade. Ze kan data, stem en beweging bijna perfect imiteren. De zelflerende soort is de verkenner die data naar binnen zuigt, verborgen patronen vindt en bijvoorbeeld voor een voetbalcontext plotseling ontdekt dat minieme bewegingsverschillen blessureverwikkelingen voorspellen, of waarom bepaalde tactische formaties tegen bepaalde tegenstanders werken.
de symbiotische soort
En tot slot: de symbiotische soort. Niet langer alleen een adviseur, maar een agent die zelfstandig trainingen kan organiseren, concurrenten analyseren en strategie aanpassen - een handelend wezen, samengesteld uit kwaliteiten van alle vorige soorten, iets geheel nieuws wordend, maar dus ook nog erg jong en onvoorspelbaar in zijn gedrag.
betere keuzes
Waarom is dit verschil zo belangrijk? Omdat we te vaak alle AI over één kam scheren. Wat het onnodig verwarrend maakt. Door te begrijpen welke soort voor welke taak geschikt is, kunnen we betere keuzes maken. Op individueel niveau: hoe navigeer ik door dit landschap vol verschillende intelligenties? Op organisatorisch niveau: welke vorm ondersteunt ons werkelijk? Op maatschappelijk niveau: wat vraagt het van onze waarden en inrichting?
fysieke impact
De AI-wereld lijkt volstrekt digitaal. Immaterieel. Maar elke soort heeft een lichaam nodig. Grondstoffen voor de chips. Water voor koeling en productie. Land voor datacenters. Energie, veel energie, voortdurend. In een wereld waarin we over duurzaamheid spreken, kunnen we dit niet negeren. Dit leidt tot de zevende expeditie in het boek: we verkennen wat deze digitale medebewoners aan fysieke impact vragen. De voetafdrukken, de mijnbouw, het water, de energie. Want samenleven met AI gaat niet alleen over het digitale, maar ook over wat er in de fysieke wereld gebeurt. Het gaat ook over wie we willen zijn als maatschappij. Net zoals Darwin ons leerde dat begrip van soorten essentieel is voor evolutie, moeten we nu leren de digitale soorten om ons heen te herkennen - elk met een eigen aard, noden en plaats in onze wereld.
Alleen door deze AI-soorten volledig te begrijpen kunnen we werkelijk leren hoe we ermee willen samenleven. Welkom aan boord van deze expeditie en veel leesplezier.
Wie beter wil begrijpen welke vormen van AI waarvoor geschikt zijn - en welke maatschappelijke en organisatorische keuzes dat vraagt - vindt in Samenleven met AI een helder en toegankelijk kader. Het boek is verkrijgbaar via Managementboek.
Over Lija Groenewoud van Vliet
Lija Groenewoud van Vliet is co-founder en creative director van In4Art, het bedrijf dat zij in 2015 samen met haar man oprichtte.
In haar rol bij In4Art richt Lija zich op het scouten van talent, het begeleiden van nieuwsgierigheid en het creëren van ruimte voor de experimenten die verantwoord innoveren aanjagen
Over Rodolfo Groenewoud van Vliet
Rodolfo Groenewoud van Vliet is co-founder en business director van In4Art, het bedrijf dat hij in 2015 samen met zijn vrouw oprichtte. In zijn rol combineert hij zijn interesse in economie, business en kunst.
Voorafgaand aan In4Art werkte hij als business developer en internationaal innovatiemanager voor verschillende bedrijven.