Traditioneel risicomanagement is prima in een wereld die stabiel en voorspelbaar is. Maar het is niet voldoende om te kunnen overleven in een hectische, snel veranderende wereld. In het boek Iedereen risicoleider introduceert adviseur, docent en risico-expert Martin van Staveren een andere aanpak met de naam risicoleiderschap. Dit risicoleiderschap moet op ieder niveau in de organisatie aanwezig zijn vandaar de titel van het boek: Iedereen risicoleider. Van Staveren schreef eerder Risicogestuurd werken in de praktijk en Risicoleiderschap: doelgericht omgaan met onzekerheden. Iedereen risicoleider borduurt op deze twee eerdere boeken voort.
Het boek Iedereen risicoleider is volgens de auteur nodig omdat veel bedrijven weinig effectief en kostenefficiënt omgaan met onzekerheden. Risico's worden simpelweg gebagatelliseerd of genegeerd of men probeert krampachtig zoveel mogelijk risico's te vermijden en te beheersen. De auteur kiest in zijn boek voor de middenweg. Die ligt niet vast want vanuit de context en doelen is steeds weer een andere route nodig om richting die doelen optimaal met onzekerheden en risico's om te gaan. Dat doelgericht omgaan met risico's noemt de auteur risicoleiderschap. Je zou ook kunnen zeggen: wendbaar omgaan om met onzekerheden, risico's én kansen in een snel veranderende wereld.
In twee delen neemt de auteur ons mee in de wereld van risicoleiderschap. In het eerste deel lezen we over waarom risicoleiderschap nodig is, wat risicoleiderschap inhoudt, hoe risicoleiderschap werkt in de praktijk en waarin het anders is als het traditionele risicomanagement. We lezen over de VUCA-wereld (Volatile, Uncertain, Complex en Ambiguous) waarin we leven, dat we te maken hebben met tamme en wilde vraagstukken en dat risicogestuurd werken hét uitgangspunt is.
Daar waar de traditionele risicomanager een staffunctie is en zich richt op het objectiveren, kwantificeren, voorkomen en beheersen van risico's in een stabiele omgeving met behulp van statische modellen, regels en protocollen (‘tamme vraagstukken'), heeft een risicoleider vanuit de lijn en dagelijkse praktijk de te behalen organisatie-, afdelings- of teamdoelen als focus, waarbij die zorgt voor een dynamisch proces voor het signaleren, subjectiveren en kwalificeren van risico's én kansen in een VUCA-omgeving (‘wilde vraagstukken'). Daar waar risicomanager een functie is, is risicoleider een rolmodel. Om dit rolmodel handen en voeten te geven beschrijft de auteur een aanpak met zes risicostappen, drie samenvattende vragen en twintig basisvaardigheden.
In deel twee gaat de auteur als eerste in op het onderwerp risicoleiderschap en persoonlijke ontwikkeling. Een interessant onderwerp. Want de manier hoe je in het leven staat, de psychologische basisbehoeften die ieder mens heeft, hoe jouw brein omgaat met onzekerheid en angst en jouw vaardigheden om doelgericht met risico's en kansen om te kunnen gaan, zijn sterk bepalend voor de invulling door bestuurders, managers en medewerkers van het begrip risicoleiderschap. Je zou ook kunnen zeggen, dat maakt het verschil tussen bangerik en durfal, tussen reageren en bevriezen, tussen actief en passief, tussen realist en optimist. Belangrijk hierbij is het hebben van de juiste mindset, want zo lezen we in het boek ‘Having a growth mindset is essential for succes'.
Daarna volgen in het tweede deel de onderwerpen risicoleiderschap en organisatieontwikkeling gevolgd door voorbeelden van risicoleiderschap in de praktijk. Want hoe voer je risicoleiderschap nu in? Waar begin je, welke stappen neem je, welke fasering is handig en hoe zorg je voor een lerende organisatie? Belangrijk hierbij is de psychologische veiligheid die mensen op de werkvloer ervaren. Want als dat er niet is, durven mensen zich ook niet uit te spreken als er zaken verkeerd dreigen te gaan. Of zoals de auteur schrijft: ‘ban de angst uit je organisatie.' Voor het organiseren van risicoleiderschap geeft de auteur verschillende stappen mee zoals: bepaal het doel, formuleer het gedrag, regel de ondersteuning en creëer en benut de voorwaarden met betrekking tot de organisatiestructuur en -cultuur. Met aansluitend enkele voorbeelden uit de praktijk en een bijlage met de 20 basisvaardigheden voor risicoleiderschap en 100 aandachtspunten.
De auteur beschrijft in Iedereen risicoleider goed waarom traditioneel risicomanagement in veel gevallen onvoldoende is en hoe je dat met risicoleiderschap anders, beter en wendbaarder kan aanpakken. Gezien de achtergrond van de auteur is het niet vreemd dat het boek leest als een goed voorbereid college. Het is eerder een praktijkgericht kennis- en leerboek dan een inspiratieboek. Zo worden alle begrippen die we in het boek tegenkomen duidelijk gedefinieerd en wordt de relatie gelegd met bekende raamwerken, standaarden en modellen zoals ISO en Lean Six Sigma.
Iedereen risicoleider gaat over waarde realiseren én behouden in een onzekere wereld. Dat vraagt soms om het nemen van (gecalculeerde) risico's, want zoals een oud gezegde luidt: het grootste risico is dat je geen enkel risico durft te nemen. Daar is Barack Obama het mee eens want zo zei hij ooit: ‘Als je ergens voor gaat, loop je het risico te verliezen. Als je niet gaat heb je al verloren.' Iedereen risicoleider zorgt er voor dat je niet verliest.
Over Sjors van Leeuwen
Sjors van Leeuwen (Indora Managementadvies) is adviseur, auteur en spreker op het gebied van klantgericht ondernemen, strategie en marketing. Door zijn ervaring is hij goed thuis in vele strategische vraagstukken en het toenemend belang van de ‘de klant’ als onderscheidende factor. Sjors schreef o.a. Wendbare strategie op één A4, Zorgmarketing in de praktijk en CRM in de praktijk.
