Ethiek behelst heel veel aspecten van ondernemerschap, samengevat in de 3P's van maatschappelijk verantwoord ondernemen, te weten: people, planet, profit. Bedrijven worden tegenwoordig steeds vaker aangesproken op hun morele verantwoordelijkheid. Iets is niet altijd 'goed' of 'fout', er zitten vaak meerdere kanten aan een zaak. Belangrijker is dan dat men een afweging heeft gemaakt en verantwoording af kan leggen tegenover de verschillende groepen belanghebbenden.
Het boek, waarvan de hoofdstukken steeds door een andere auteur of koppel van auteurs is geschreven, bestaat uit twee delen. Het eerste deel is erg theoretisch. Hier worden veel begrippen uitgelegd, begrippen als normen en waarden die (onterecht) vaak op een hoop worden gegooid. Gelukkig staan in dit deel ook veel cases beschreven, anders werd het wel erg zwaar allemaal.
De cases zijn veelal bekend en zijn vaak uitgebreid in de pers behandeld. Zo laat het ongeluk met de veerboot Herald of Free Enterprise zien dat een keten van menselijke fouten leidt tot een catastrofe, terwijl er geen fout op zich als oorzaak kan worden aangewezen. Wie is er dan verantwoordelijk voor het ongeluk?
Het tweede deel is gericht op toepassingen, en dus meer praktisch van aard. Dat spreekt me toch meer aan dan het eerste deel. Hier gaat het bijvoorbeeld over de verantwoordelijkheid van consumenten. McDonalds wordt als (een van de) schuldige aangewezen als het om de 'uitdijende' mens gaat, maar diezelfde persoon had er toch zelf voor kunnen kiezen iets anders te eten?
Evenzo met reclame: aan de ene kant moet reclame opvallen om niet genegeerd te worden, maar de overgang naar choquerend is een grijs gebied. De Reclame Code Commissie ontvangt regelmatig klachten, maar het is wel opvallend dat de grens van het toelaatbare in de loop der jaren aardig is opgeschoven.
Het laatste hoofdstuk beschrijft hoe bedrijven zelf ethiek kunnen organiseren, namelijk door een gedragscode op te stellen. Steeds meer bedrijven doen dat, al zijn dat in Nederland voornamelijk de multinationals. Dit vraagt nogal wat tijd, als je leest dat het de Body Shop vijf jaar heeft gekost. In deze gedragscode kan ook het gedrag van leveranciers en partners worden meegenomen.
Zo zijn er veel textielbedrijven die van de fabrieken (in India bijvoorbeeld) eisen dat er geen kinderarbeid plaatsvindt en dat de werkomstandigheden voldoen aan een bepaalde norm. Als je de lijst met cases bekijkt, dan valt op dat daar heel veel bekende Nederlandse bedrijven in staan. Het laat zien dat ethiek iets is van alle bedrijven. Een onderneming kan, ook onbedoeld, in een ethische kwestie verzeild raken of een ethische slipper maken. Dan is het wel verstandig snel en adequaat te reageren, want zo'n kwestie kan een onderneming veel geld kosten. Zo heeft de eerder genoemde ramp met de veerboot eigenaar P&O minimaal 70 miljoen Amerikaanse dollars gekost - en dat was in de tabel met voorbeelden nog maar het laagste bedrag.
Over Carla Verwijs
Carla Verwijs is managementconsultant met een specialisatie in kennismanagement.
