Horizontaal leiderschap

Verhalen, praktijkgevallen en aandachtspunten zijn in 'Horizontaal leiderschap' door Adriaan Bekman bijeengebracht. Een tiental collega's van de kenniskring Mens en Organisatie van de Stenden Hogeschool te Leeuwarden hebben meegeschreven. Het heeft een inspirerend boek opgeleverd. Helder en duidelijk is voor Bekman c.s. dat leiderschap niet hetzelfde is als management. Daarin volgen zij schrijvers als Arnold Roozendaal (Contextueel leiderschap), Ietje Lindermann en Marcel van Wanrooij (Echt leiderschap) en Thijs Homan (Wolkenridders). Maar zij maken met het onderscheid tussen horizontaal en verticaal leiderschap een heel bruikbare indeling. Een indeling die ook door hun studenten als uiterst bruikbaar en inspirerend wordt ervaren, zoals blijkt uit de bijdrage van Jarig Komrij. Als het om studeren gaat, is de eigen inbreng van even groot belang als de inbreng van de docent, zo leerden zij. Bijzonder boeiend vind ik het hoofdstuk 'Leiderschap is mensenwerk' van Quinten van der Rhoer. Ik citeer: 'up-stream-onderzoek begint daar waar het nog niet zeker is hoe de rivier gaat lopen en of dit wel het begin van de rivier is. Bij leiderschap gaat het over vernieuwen, anders doen dan tot nu toe. Juist in die situaties weet niemand wat er gaat gebeuren. Anders is er geen leiderschap nodig. Dan zou er een truc moeten zijn die je moet uitvoeren en dan gebeurt er wat je wilt. Die truc is er niet. Toch is er wel een idee hoe het zou kunnen lopen. Kijk naar schakers en dammers die zo'n tien zetten vooruitdenken. Er zijn maar enkele mogelijkheden op zo'n bord en grootmeesters kunnen al niet verder denken. Nu zijn wij geen grootmeesters en de varianten zijn veel groter in het echte leven. Wat dit wil zeggen is dat leiderschap wel met plannen werkt, maar met plannen als mogelijkheid en niet als dwang. Het is eerder schaken met belangen van medespelers, met emoties van mensen en met gebeurtenissen die zich voordoen.' Kijk, zo'n beschrijving sluit aan bij mijn ervaring. Leiderschap is geen truc; er is geen blauwdruk. Het zijn eerder de kleine, dan de grote gebaren. Eerder de zeepkist dan de schouwburgzaal. Gerrit Broekstra, emeritus hoogleraar aan de Erasmusuniversiteit, noemde het jaren geleden in zijn Consistentiemodel al 'het jongleren met verschillende ballen'. Daarbij gaat de ene hoger dan de andere. Nooit gelijk, maar als je goed kijkt zie je wel een bepaald patroon ontstaan. Dat gebeurt ook bij het lezen van 'Horizontaal leiderschap'. Er worden veel praktijkvoorbeelden beschreven. En in alle gevallen zie je een patroon ontstaan: leiderschap richt zich op mensen en hun samenwerken in de gemeenschap. Het voltrekt zich in een dialogisch proces op horizontale wijze. Het is niet functioneel gekaderd, maar voltrekt zich persoonlijk, in een open ruimte. Het heeft te maken met de authentieke persoonlijkheid van de leider. Het is een proces waarin velen participeren. Er staat nog veel meer lezenswaardigs in dit boeiende boek van de Kenniskring Mens en Organisatie. Lezen, is mijn advies.