Nederland bevindt zich al sinds 2006 in de winter. In De seizoenen van de tijdgeest beschrijft Tom Kniesmeijer zijn theorie om de tijdgeest te verklaren vanuit de psychologische dimensie. Hiermee doelt hij op de houding die mensen aannemen ten aanzien van gebeurtenissen en hoe dat tot uiting komt in de politiek, kunst, film, televisie, muziek en maatschappij.
Deze tijdgeest is volgens hem onder te verdelen in seizoenen. Ieder seizoen beslaat een periode van vijf of zes jaar en een totale periode van vier seizoenen duurt circa 24 jaar. Ieder seizoen heeft eigen kenmerken en ontwikkelingen.
De lente kenmerkt zich door energie die naar buiten komt. Vernieuwing, het doorbreken van taboes en ontregeling horen bij de lente. In de zomer verspreidt die vernieuwingsdrang zich tijdens een bloeiperiode over de samenleving. Extremen doen zich voor, totdat er tegengas komt tegen het steeds verder onderuit halen van zekerheden: de herfst komt eraan. Er is behoefte aan versimpeling en conservatieve waarden, maar eerst is er een pessimistische ondertoon, wantrouwen, conflict en opportunistisch gedrag. Wat de stormen overleeft, kan zich tijdens de winter in de bodem vestigen zodat het kan voortbestaan. Na deze turbulentie is er behoefte aan rust en het wordt winter.
De winter is de tijd van de begrenzing, het versterken van de wortels en reflectie. Vernieuwers gaan ondergronds. Overeenkomsten worden benadrukt en men zoekt stabiliteit, gemeenschappelijkheid en gezellig amusement. Op een gegeven moment leidt het steeds weer terugblikken tot onvrede en begint het te borrelen: een opmaat naar vernieuwing. Wanneer wordt het weer lente?
De lente en zomer zijn 'open' seizoenen, naar buiten gericht, en de herfst en winter 'gesloten' seizoenen, naar binnen gekeerd. Nederland bevindt zich sinds 2006 in de winter volgens de auteur. Hij besteedt daar dan ook uitgebreid aandacht aan. Ook beschrijft hij de ontwikkelingen die erop duiden dat de overgang naar de lente zich aandient.
De kern van dit concept is het leren herkennen van de ontwikkelingsgolven die bij de seizoenen van de tijdgeest horen en daar met een product of dienst bij aan te haken. Om op Madonna terug te komen: volgens deze theorie voelt zij de seizoenen heel goed aan en past ze haar muziek en performance zo aan dat deze aansluiten bij de heersende golf. Hierdoor weet zij steeds weer mensen aan te spreken.
Bovenstaande is slechts een summiere weergave van het concept. In het boek behandelt Tom Kniesmeijer de verschillende seizoenen vanaf de jaren zestig. Steeds vanuit de verschillende invalshoeken van kunst, politiek, muziek, film, televisie en maatschappij. De hoofdtekst wisselt hij af met kaderteksten over onder andere muziekstromingen, kunstvormen en opmerkelijke politieke en maatschappelijke gebeurtenissen. Het is daarmee ook een mooi tijdsdocument van de afgelopen vijftig jaar, zeker omdat het boek fraai is vormgegeven.
Over Mariska Fennema
Mariska G.A. Fennema MBA Werkzaam als manager marketing & communicatie bij RTV Utrecht en behaalde haar Executive MBA bij Business School Nederland.
