Waardegedreven leiderschap

Het managementboek van 2012 heet 'Gedeeld leiderschap', in de HRM visie 2020 van mijn werkgever, het ministerie IenM, gaat het over 'Waarderend leiderschap' en de hoogste ambtenaar van een ander departement spreekt over leiderschap met het 'Vier R-model; kortom, leiderschap is 'hot'. In deze veelheid van termen over leiderschap voegen Johan Bouwmeester en Marianne Luyer een term toe: 'Waardegedreven leiderschap'. Zij constateren dat het in de overweldigende hoeveelheid literatuur over leiderschap vooral gaat over de psychologie, de kennis en kunde van de leider, maar opvallend weinig over de betekenis van waarden voor leiderschap. Met het boek 'Waardegedreven leiderschap' vullen zij die leemte een beetje op. Bouwmeester en Luyer beschrijven vier elementen van waardegedreven leiderschap. 'In onze optiek vereist waardegedreven leiderschap een helder moreel kompas, een dosis moed om op basis van dit kompas een eigen koers te varen, het vermogen zich te verbinden met de eigen diepere lagen en die van de ander, en tenslotte vormkracht: het vermogen om vanuit deze diepere lagen effectief en krachtig veranderingen of ontwikkelingen op gang te brengen en mensen in beweging te krijgen'. Dit klinkt nogal abstract. Daarom werken Bouwmeester en Luyer deze elementen in de rest van het boek uit. Zij doen dat langs twee wegen. De theoretische weg bewandelen zij door het werk van Joseph Campbell (bekend als 'de reis van de held') te combineren met Theory U van Otto Scharmer en zo het moreel kompas van de waardegedreven leider te beschrijven. De praktische weg gaan zij af door verhalen van leiders uit het publiek domein te vertellen. Die verhalen gaan over de rol van waarden in hun leiderschap en hoe zij die waarden gebruiken in spannende situaties. Zo ontstaat een boek dat aanzet tot nadenken. 'Waardegedreven leiderschap' is zeker geen boek met recepten om binnen korte tijd een succesvol leider te worden. Integendeel, het boek laat de lezer nadenken over de vraag hoe zij of hij een leider is. Immers, 'Leiderschap ontwikkelt zich door groeiend inzicht in de eigen diepere drijfveren, angsten en verlangens. (…) In de omgang met uitdagingen, tegenslagen, interventies en successen leert de mens de lichte en duistere kanten van de eigen persoonlijkheid kennen. Hoe een leider uit deze ervaringen en inzichten lering trekt, bepaalt in belangrijke mate hoe de kwaliteit van het persoonlijk leiderschap zich zal ontwikkelen'. In 'Waardegedreven leiderschap' laten de schrijvers veel vragen opkomen, al dan niet bewust. Zo kwam bij mij de vraag op, waar komen waarden vandaan? Bouwmeester en Luyer leunen nogal op de socialisatie-kant van het 'nurture of nature' debat ('we zijn het product van onze geschiedenis') en gaan helaas niet in op de eveneens overweldigende hoeveelheid, literatuur die de laatste jaren verschenen is over de werking van de hersenen bij ons gedrag. Misschien zijn waarden wel producten van allerlei chemische processen in ons hoofd. Een andere vraag die de schrijvers oproepen is of waarden altijd 'in principe positief' zijn. En als dat zo is, wat zijn dan de waarden van Mugabe, Assad of Kim Jong-un? Want hoe kunnen hun positieve waarden leiden tot zoveel menselijk lijden? Of is dat een uiting van mijn 'westerse' waarden? Kortom, 'Waardegedreven leiderschap' is een boek dat in elke bestuurskamer is een keer besproken zou moeten worden. Of daar op de tafel moet liggen, want het is mooi vormgegeven.