De titel van dit boek getuigt van lef. Dat komt door het woordje complete. Dat suggereert dat je niets anders hoeft te lezen over organisatieverandering. Een onderwerp waarover stapels boeken geschreven zijn. Het complete veranderboek moet wel erg compleet zijn om te kunnen toepassen in alle situaties, bij alle organisaties. Ik geef Schinkelshoek het voordeel van de twijfel. Hij zal ongetwijfeld bedoelen dat dit boek gaat over het complete veranderproces.
The Matrix
Als ik het boek opensla doet mijn innerlijke nerd een sprongetje. Op een verder lege pagina staat een tekeningetje van een konijn, met de tekst ‘Knock, knock, Neo’. Een zin uit een van mijn favoriete films: The Matrix (1999). Schinkelshoek stelt dat de nieuwsgierigheid van hoofdpersoon Neo belangrijk is. In dit boek noemt hij dan ook een aantal keer dat je bij verandering nieuwsgierig moet zijn.
Methode
Schinkelshoek beschrijft in Het complete veranderboek alle onderdelen van organisatieverandering, stap voor stap. Hij heeft er zelfs een methode voor bedacht: de Deltamethode. Bij de methode hoort een model, in de vorm van een driehoek (hoe kan het ook anders). Elke zijde van de driehoek is een fase van drie stappen: Ontdekken, Ontwikkelen en Realiseren.
De in totaal negen stappen - van verkennen tot implementeren - zijn goed beschreven. Per fase én per stap gebruikt Schinkelshoek herhaling en vooruitblik, zodat duidelijk is op welke manier alles onderling verbonden is. Ook prettig zijn de hulpmiddelen, werkvormen en methoden die in het boek zijn opgenomen. Bij stap 6 - Voorbereiden - staan o.a. een testkaart, veranderplan en voorbeelden van activiteiten. Wat ik vooral goed vind aan de hulpmiddelen is dat ze bedoeld zijn om inbreng van meerdere mensen in de verandering mee te nemen.
Stap 7
Een belangrijke stap in de Deltamethode is nummer 7: Testen. Dit is de eerste stap van de realisatiefase. Schinkelshoek benadrukt dat cold turkey implementeren van een verandering geen goed idee is. Bij elke verandering kun je effecten verwachten die je niet verwacht. Daarom is het verstandig om proeven te doen. Bijvoorbeeld door een deel van het team op de nieuwe manier te laten werken. Hoewel testen geen garantie op vlekkeloos succes biedt, verklein je de kans op onbedoelde uitkomsten.
Het idee achter deze aanpak zie ik door het hele boek. Het gaat uit van de nieuwsgierigheid die ik eerder noemde, en een verandering die zich stap voor stap ontvouwt. Kernbegrippen van dit idee zijn voorbereiden, experimenteren en betrekken.
Spanningsveld
De visie van veranderen op een manier die nieuwsgierig en betrokken is, vormt een spanningsveld met een ander idee. Overal in dit boek kom ik namelijk een uitgangspunt tegen, al vanaf de ondertitel: ‘Duurzaam veranderen voor nieuwsgierige leiders en adviseurs’. Het uitgangspunt dat de regie van organisatieverandering voornamelijk in handen ligt van specialisten.
Het spanningsveld ligt in beperking, bewust of onbewust. Schinkelshoek wil nieuwsgierig zijn, maar waarschuwt voor te veel met de waarschuwing: curiosity killed the cat. Hij wil betrekken, maar houdt een scheiding tussen ‘de werkvloer’ en de veranderaars.
Context
Door de veranderboodschap te richten op specialisten lijkt Het complete veranderboek minder compleet. Binnen een bepaalde context is dit een uitstekend boek. Het is namelijk erg goed te gebruiken binnen grotere organisaties, die relatief statistisch of bureaucratisch zijn. Denk aan ziekenhuizen, banken en corporates. Het is gebruikelijk en zinnig om in zulke omgevingen een stevig traject op te zetten. Ook sluit de sturing door specialisten aan bij bestaande structuren. Het is in zulke organisaties dat de Deltamethode tot zijn recht komt.
Voor kleinere of sterk innovatieve organisaties zou ik een andere aanpak kiezen. Eentje die meer grenzen doorbreekt. Een leestip: Corporate rebels van Minnaar en De Morree.
Conclusie
Het complete veranderboek is tegelijk wel en niet compleet. Het is maar welk kader je kiest. Ik vind dat Schinkelshoek een bovengemiddeld goed boek heeft geschreven. Gestructureerd, toegankelijk en met de nodige aandacht voor meerdere perspectieven. Hoewel hij een eigen methode heeft ontwikkeld, pretendeert hij niet dat deze alle problemen voorkomt. De stappen zijn een schets, een steun. Schinkelshoek wil de specifieke situatie als uitgangspunt houden. Tussen de regels lees ik: The map is not the territory. Veranderen is een hele klus, waarbij alle betrokkenen alert moeten blijven.
Over Hans de Witte-van Mierle
Hans de Witte - van Mierle is adviseur, projectmanager en trainer. Hij werkt in het sociaal domein, met als specialisaties participatie, gedragsverandering, brede samenwerking en transitietrajecten.
