Sabotage heeft een negatieve bijklank, het is het doelbewust torpederen van iets, in dit geval een project. Kun je dan spreken van crimineel gedrag? De auteurs Kotteman en Gietema vergelijken een projectsaboteur wel met crimineel gedrag. Criminelen hebben vaak motief, gelegenheid en middelen nodig. Dat geldt ook voor een projectsaboteur...
Sabotagehout
Vaak is het motief verlies van baan of status, oftewel lijfsbehoud. Een checklist is aanwezig om te kijken of je uit het juiste sabotagehout bent gesneden. Deze gaat in op motieven, geweten, invloed, kennis en motivatie. Als je een geschikte saboteur bent, kun je de methode CRIME1 gebruiken, deze is door de auteurs ontwikkeld:
- Conspire (beraam)
- Recrute (mobiliseer)
- Infiltrate (infiltreer)
- Manipulate (manipuleer)
- Execute (voer uit)
Vervolgens gaan de auteurs in op de verschillende rollen in het project, waarin een saboteur actief kan zijn. Van opdrachtgever, projectmanager, specialist, gebruiker en zelfs lid van de OR wordt uitgewerkt hoe zij het project kunnen saboteren. Vaak komt het neer op hetzelfde: verstoren van de bureaucratische machine en/of de eisen vaag laten, waardoor vertraging kan ontstaat door het discussiëren over deze eisen. Verstoren van de bureaucratische machine kan weer op vele manieren, van het informeel bijpraten van de opdrachtgever over issues in het project die de projectmanager niet kent, tot het betrekken van de interne auditafdeling.
Rollen
Voor elke rol in het project geven de auteurs tips. Daarnaast wordt voor elke rol een voorbeeldproject uitgewerkt waarin de sabotage verduidelijkt wordt. Veelal betreft dit IT-projecten, dat had wat meer divers gemogen.
Een enkele saboteur kun je misschien nog pareren, maar als het een samenzwering wordt door meerdere rollen is het project echt gedoemd te mislukken. Duo’s die veel kans van slagen hebben voor het saboteren van het project zijn de projectmanager en een specialist of een opdrachtgever en een specialist. Ook de OR en de gebruiker hebben vaak dezelfde belangen, dus vormen ook een goed duo. De rollen waren vooral gedacht vanuit een traditioneel project, maar ook in Agile projecten kun je saboteren. De auteurs hebben hiervoor zelfs een manifest geschreven.
Om te kunnen saboteren moet je begrijpen hoe de projectbesturing en de bureaucratie werkt. Als saboteur moet je je richten op de haalbaarheid van het project of de effectiviteit van het project, oftewel of de doelen van het project worden behaald.
ManipulatieFeitenAnalyse
Iedereen binnen een project kan deze sabotage plegen. Als belanghebbende bij een succesvol project moet je beginnen om te erkennen dat niet iedereen baat heeft bij een project en mogelijk sabotage kan plegen. Immers het belang van mensen bij een project is bepalend voor hun gedrag en de mate waarin ze mee- of tegenwerken. Om sabotage in kaart te brengen hebben de auteurs een ManipulatieFeitenAnalyse opgesteld.
In een kwadrant staan factoren, gericht op proces versus resultaat en op verloop versus gebeurtenissen opgesomd. Totaal 32 factoren/onregelmatigheden. Als je er meer dan 8 van deze onregelmatigheden herkent zou er wel eens sprake kunnen zijn van sabotage. Ik heb deze ManipulatieFeitenAnalyse geprojecteerd op een aantal minder geslaagde projecten waar ik bij betrokken was. Ik vraag me echt af hoe vaak er sprake is geweest van sabotage, ik herken wel erg veel factoren in de niet geslaagde projecten.
Wat kun je doen?
Maar wat kun je nu doen aan sabotage? Het begint met het in kaart brengen van het belang van de saboteur. Daar kunnen dan maatregelen op getroffen worden, zoals prepensioen, promotie, bonus of een andere oplossing die het geschade belang compenseert. Daarbij moet je wel de afhankelijkheid van een saboteur in kaart brengen, is het project afhankelijk van deze saboteur? Zo niet, kun je er voor kiezen om de confrontatie aan te gaan.
Het boek is een herziene versie van het reeds in 2007 uitgebrachte boek. Maar nog steeds actueel. Het boek is ludiek, door vanuit de sabotagekant te redeneren, waar veel boeken vanuit het project redeneren en zich richten op weerstand. Ludiek, maar met een scherpe ondertoon als je de faalkosten van projecten (in Nederland al gauw 6 miljard euro per jaar) in beschouwing neemt. In toekomstige projecten zal ik dit zeker meenemen, met name de belangenanalyse van de stakeholders en de ManipulatieFeitenAnalyse zijn goede middelen om in projecten te gebruiken. De schrijfstijl is erg prettig, de voorbeelden helder en duidelijk. Niet alleen een handboek voor saboteurs, maar ook voor projectbetrokkenen die sabotage willen voorkomen!
Over Jan Hoogstra
Jan Hoogstra heeft meer dan 25 jaar ervaring als IT-adviseur en IT-auditor bij grote accountants- en adviesbureaus. Tijdens zijn loopbaan heeft hij veel opdrachten gedaan op het gebied van informatiebeveiliging en optimalisering van de inzet van IT. Jan is directeur bij CognoSense, dat gespecialiseerd is in de menselijke kant van IT.
