Rust in je hoofd - ‘Een belangrijk thema’

In onze cultuur wordt het niet aangemoedigd. Druk bezig zijn, op het randje van overspannenheid, lijkt de norm te zijn geworden. We realiseren ons alleen niet hoe dit onze intelligentie, creativiteit en gezondheid kan schaden. Niets doen is een daad van emancipatie in onze uitputtende cultuur. Joseph Jebelli onderzoekt inRust in je hoofd wat het betekent om niets te doen en hoe dit het defaultnetwerk van ons brein kan activeren, waardoor we fysiek en mentaal herstellen.

De Iraanse vader van Jebelli is volledig beschadigd doordat hij jarenlang heeft overgewerkt. Hij belandde in een depressie en slaapt sindsdien overmatig. Dat is hoe Jebelli zijn vader kent. Zijn moeder werkt ook keihard en heeft een veel te hoge bloeddruk. Jebelli was als neurowetenschapper zelf ook op weg naar een burn-out. Dit boek lijkt daardoor bedoeld om zijn familie te helpen, maar natuurlijk zijn de Jebelli’s niet de enigen die overwerkt zijn.

De gevolgen van een overwerkt brein

Overwerktheid verandert de anatomie en chemie van het brein. Je wordt wazig en verward. Een overwerkt brein tast ieder orgaan in het lichaam aan. Daarbovenop komen de leefstijlkeuzes van overwerkte mensen: slecht eten, roken, alcohol, drugs, weinig bewegen, weinig slapen en geen tijd voor vrienden maken het allemaal erger. Door rust te nemen schakel je hersengebieden in die werken aan herstel. Dit geheel wordt het defaultnetwerk genoemd en gebruikt relatief veel energie. Rusten is een intens, maar noodzakelijk proces. Door alleen maar keihard door te werken, leunt ons brein op het executieve netwerk en komt het defaultnetwerk niet aan bod. Door altijd ‘aan’ te staan saboteren mensen hun brein, met zeer schadelijke effecten als gevolg.

Mijmeren

Jebelli probeert allerlei manieren uit om zijn executieve netwerk pauze te gunnen en zijn defaultnetwerk te laten floreren. De eerste en belangrijkste methode is dagdromen. Gewoon uit het raam staren en mijmeren bij een kop thee of koffie. Kijken naar de wereld zonder ergens specifiek aan te denken. Jebelli gaat langs bij een onderzoeker die dit mijmeren in kaart probeert te brengen. Waar denken mensen precies aan? Op willekeurige momenten gaat een piepje af en moet Jebelli zijn gedachtenstroom beschrijven. Het is de bedoeling geen afstandelijke rapportage te geven, maar precies te verwoorden waar je naar keek, hoe dat binnenkwam, of waar je fantasie op dat moment naar uitging. Deze methode helpt Jebelli om meer in het moment te zijn. Misschien denken mensen dat ze te druk zijn voor mijmeren, maar juist omdat we dit te weinig doen, voelen we ons overweldigd.

Boomknuffelen en bosbaden

De helende kracht van de natuur is al vaak beschreven. Zodra je groen ziet, en al helemaal wanneer je het ruikt en erin kunt bewegen, wordt het defaultnetwerk van ons brein aangesproken en voel je je vrijwel meteen beter. Dat is in vele onderzoeken opgetekend. Jebelli beschrijft de hersengebieden die actief worden wanneer je in de natuur bent. Een bosbad nemen, zoals men dat in Japan noemt. Jebelli oefent zelfs met bomen knuffelen en voelt zich gezegend. Hij beschrijft de helende relatie tussen de stoffen die je inademt en de processen in het lichaam. Knuffelen is een uitwisseling met de natuur en veroorzaakt een reeks positieve effecten in de hersenen.

Alleen zijn

Eenzaamheid is schadelijk, maar nooit alleen zijn is evenmin gezond. Samenzijn kan ook uitputtend zijn, waardoor het je van je rust berooft. De stilte en leegte van activiteiten brengen een bepaalde focus met zich mee. Dit helpt bij creatieve projecten, zoals het schrijven van een boek. Jebelli noemt de vele auteurs en kunstenaars die zich hebben afgezonderd in hun creatieproces. Zelf heb ik dit ook wel eens gedaan. Mijn ervaring is positief, maar als je alleen bent lach je minder. Je gezicht staat minder vaak in een vrolijke stand, wat zeker invloed had op mijn humeur. Jebelli had daar blijkbaar geen last van. Toen hij een paar weken in een hut in het bos alleen was, moest hij wennen. Maar na de eerste worsteling ervoer hij een diepe waardering voor de stilte.

Spelen en actieve rust

Jebelli gaat verder met het verkennen van rust. Hij doet dutjes zodat zijn hersenen scherper zijn in de loop van de dag. Spelletjes zijn ook een goede manier om te ontspannen, dus gaat hij elke dag een halfuurtje gamen. Dat kan best uitdagend zijn, omdat veel computergames gemaakt zijn om urenlang je aandacht vast te houden. Hij is ook gaan pottenbakken, en dat vindt hij heerlijk. Door minder te werken en meer plezierige dingen te doen, kunnen we knallen in de uren dat we wel aan het werk zijn. Netto zou je op deze manier productiever kunnen worden. Als we bovendien meer tijd besteden aan bewegen, doen we ons brein een groot plezier. Het goede nieuws is dat seks ook een heel gezonde manier van bewegen is.

Niksen

Op een of andere manier heeft Jebelli de indruk gekregen dat niksen een typisch Nederlandse gewoonte is. Ik heb het opgezocht en er blijkt in 2019 een artikel in Time Magazine te zijn verschenen dat het niksen groot in de etalage zette. Dit in het rijtje van exotische liefhebberijen van Europese landen, zoals het Deense hygge (knus thuisblijven) en het Zweedse lagom (een mindset van gematigdheid). Zover ik weet zien Nederlanders niksen niet als iets om trots op te zijn. Dat staat ook zo in het Time-artikel, maar in de coachingwereld is niksen een tool geworden voor het herstel van burn-out. Daar kan ik me wel iets bij voorstellen. Jebelli komt naar Amsterdam om op straat te niksen terwijl hordes toeristen langs hem lopen. Op andere momenten kan niksen minder amusant zijn en zelfs behoorlijk saai. Die verveling kan ook een geestelijke katalysator zijn en leiden tot ontdekkingen en uitvindingen. Jebelli pleit ervoor om meerdere keren per dag tien minuten niets te doen en daarna weer aan de slag te gaan.

Neurowetenschap

Jebelli is een neurowetenschapper die boeken is gaan schrijven. Toen dat goed liep, hing hij zijn wetenschappelijke carrière aan de wilgen om zich fulltime op schrijven te richten. Dat is een veel rustiger bestaan dan het leven in de competitieve hectiek van een universiteit. Toch heeft het even geduurd voordat hij het rustige leven echt kon omarmen. Het schrijven van Rust in je hoofd heeft daar vast bij geholpen. Jebelli heeft een soepele pen. De persoonlijke verhalen en ontmoetingen met deskundigen gaan moeiteloos over in beschrijvingen van de architectuur en werking van het brein. Soms is hij wat theatraal en spreekt hij als een bekeerling, maar dat gun ik hem. Rust is een belangrijk thema voor al die overwerkte Nederlanders die het moeilijk vinden om te niksen. Daarom is het fijn dat het boek in het Nederlands is vertaald.