Veldheren - ‘Leiderschap is bovenal menselijk blijven’

Het zal je maar gevraagd worden: je staat aan het hoofd van een brigade in Havelte en ineens gaat de telefoon. Of je een jaar lang naar Afghanistan wilt om leiding te geven aan 45.000 militairen. Dat overkwam Mart de Kruif. In Veldheren, het boek dat hij samen met Peter van Uhm en Jos de Groot schreef, deelt De Kruif de lessen die hij sindsdien leerde over leiderschap in tijden van oorlog en onzekerheid.

Zelf bracht ik als trainer in dienend en situationeel leiderschap vele dagen door in de diverse kazernes in Nederland. Elke keer was het weer een feestje om met militairen van alle rangen en standen op te trekken en na te denken over de essentie van leiderschap. Wat mij elke keer weer raakte, is hoe weinig leiderschap binnen Defensie te maken heeft met stoerdoenerij of macht, maar juist met kwetsbaarheid, vertrouwen en ja: dienend leiderschap. Hetzelfde las ik ook terug in Veldheren en in de lessen die de Kruif in dit boek meegeeft.

Enkele lessen

Aanwezig zijn. De Kruif benadrukt dat leiderschap niet achter een bureau gebeurt: ‘Een heleboel leiders roepen: ‘Jullie kunnen mij vertrouwen.’ Maar dat is het verkeerde punt. Je moet vragen: Vertrouwen jullie míj?’’

Eenvoud boven ingewikkeldheid. Oorlog is complex, maar leiderschap hoeft dat niet te zijn. Zijn boodschap: zorg voor richting, bied hoop en wees eerlijk. Juist in chaos is het jouw taak om helderheid te brengen.

Besluiten nemen mét onzekerheid. De Kruif verwijst graag naar Von Moltke: ‘Zodra het eerste schot is gelost, blijft geen planning overeind.’ Zijn les: accepteer dat je nooit alle informatie hebt, maar beslis toch.

Menselijkheid eerst. Hij vertelt hoe militairen soms respect toonden voor gesneuvelde tegenstanders door lichamen waardig toe te dekken. ‘Na een gevecht behoor je slachtoffers met zoveel mogelijk eer en respect te behandelen’, aldus De Kruif.

Groepscohesie bouwen. ‘De militair die zelf goed presteert, maar ook doorheeft welke collega’s het zwaar hebben en terugvalt om ze te helpen, die moet je er op een missie bij hebben,’ schrijft hij. Zonder cohesie geen team, en zonder team geen succes.

Moreel kompas. ‘Het is aan het leiderschap om ervoor te zorgen dat mensen in extreme omstandigheden, die onvoorstelbaar en niet te oefenen zijn, tóch het goede blijven doen.’

Integriteit bewaken. Als Commandant Landstrijdkrachten moest hij harde keuzes maken: ‘Ik heb twee collega’s van hun functie moeten halen, omdat ze seksueel grensoverschrijdend gedrag vertoonden. Dat was onacceptabel.’

Taliban

Een van de meest sprekende verhalen is hoe De Kruif via het Rode Kruis in gesprek ging met de Taliban. Toen zij hun gesneuvelden wilden ophalen, stelde hij een deal voor: 48 uur lang niet vechten, zodat NAVO-troepen in diezelfde tijd kinderen in hun gebied tegen polio konden vaccineren. De Taliban gingen akkoord. Wat mij betreft laat dit geweldig zien hoe leiderschap soms betekent dat je bruggen moet bouwen juist daar waar het onmogelijk lijkt.

mens centraal

Neem bijvoorbeeld ook het feit dat de Kruif tijdens zijn missie in Afghanistan niet alleen zijn troepen toesprak, maar ook dagelijks de lokale bevolking opzocht. In plaats van enkel in te zetten op militaire macht, wilde hij weten wat boeren, dorpshoofden en kinderen nodig hadden om te overleven. Hij liep door dorpen, sprak via tolken met vaders en moeders en luisterde naar hun zorgen. Voor zijn militairen was dit een helder signaal: zelfs in een oorlogsgebied staat de mens centraal. Leiderschap is geen strategie op papier, maar een houding in de praktijk.

Als iets in Veldheren duidelijk wordt, is dat leiderschap geen machtspositie is, maar een opdracht tot dienen: zichtbaar zijn, richting geven, besluiten nemen in onzekerheid, en bovenal: mens blijven.

Juist daarom ben ik zo blij dat Mart de Kruif op 19 maart 2026 een keynote verzorgt tijdens het IJM Leiderschapsevent in het AFAS theater in Leusden. Zijn verhaal, gevormd onder het zwaarste denkbare leiderschapsvuur, belooft een bron van inspiratie te worden voor alle leidinggevenden.